Oud Veendam

Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl

De volgende drie foto' tonen de Veenlusttuin. Een tuin die bij, vooral, ouderen vele dierbare herinneringen tevoorschijn roepen. Het moet een prachtige tuin zijn geweest waar het heerlijk wandelen was en waar vele feesten zijn gegeven. De tuin, een Engelse landschapstuin, was een tuin met heuvels, vijvers en een muziekkoepel. De tuin is in 1958 verkocht aan de gemeente om er een parkeerplaats van te maken. In 1962 kwam Veendam met de plannen om op de plaats van de oude tuin een nieuw winkelcentrum te laten verrijzen, de latere promenade. Niets herinnert nog aan de prachtige tuin die ooit het groene hart van Veendam vormde.

In 1908 werd op een deel van het voormalige landgoed van Veenlust een prachtig sportterrein ‘ Centrum' aangelegd. Het terrein bezat een overdekte tribune en een consumptietent. Op het terrein werden talloze sportdemonstraties, kinderfeesten tentoonstellingen, harddraverijen en grasbaanraces gehouden. In de winter werd het terrein omgevormd tot ijsbaan.

Twee foto's uit 1909 laten zien dat er zowel recreatief als wedstrijden werden verreden op de ijsbaan. Beide evenementen trokken altijd veel publiek.

Foto's uit de beginperiode van het sportterrein laten zien dat er op het gebied van paardensport veel te beleven was. Er werden harddraverijen, paardenraces en concoursen hippique gehouden.

Een foto uit 1923 tijdens een motorsportevenement laat zien dat er tijdens evenementen altijd veel publiek aanwezig was.

De volgende twee foto's geven een mooi beeld van het sportterrein dat zich ooit bevond op de plaats van de huidige parkeerplaats achter de promenade.

Op het terrein van de huidige promenade bevond zich jaren de tennisbaan van Veendam. Door de bouw van de promenade verdween deze baan naar het Beneden Westerdiep.

De laatste restanten van wat eens de mooiste tuin van Veendam heette te zijn, de Veenlusttuin. Deze strekte zich uit vanaf de voormalige sociëteit aan het Oosterdiep tot aan de Winkler Prinsstraat. Aan de zuidzijde begrensd door de Kerkstraat aan de noordzijde door het sportterrein. Na de teloorgang van de sociëteit werd de grond verkocht en geschrikt gemaakt voor de bouw van een winkelcentrum. Op het eind links de achterzijde van de Hema met bovenliggende woningen uit 1961. Een aantal bomen van de voormalige tuin hebben nog een tiental jaren op de promenade gestaan

Deze foto is genomen vanaf de veranda van Veenlust. Het geeft het beeld weer dat men had vanuit Veenlust. Men kijkt hier richting Ommelanderwijk. Links ziet men de ophaalbrug met daarachter het hotel van Douwes. De pijp rechts van het midden is van de elektriciteitscentrale.

Deze foto geeft een beeld van Veenlust in de begin jaren veertig. Te zien is dat aan de linkerzijde een beheerderwoning is bijgebouwd. Ook ziet men dat de bewegwijzering in Veendam zijn intrede heeft gedaan. De veranda is dan dicht gemaakt met het plaatsen van grote glazen ruiten zodat men ook plaats kan nemen wanneer het weer wat slechter mocht zijn. De beheerderwoning is blijven bestaan tot aan de afbraak en kwam weer tevoorschijn toen het voorste gedeelte van het latere Veenlust werd gesloopt.

Een foto uit de beginjaren vijftig. Aan de linkerzijde staat nog een bunker als herinnering aan de tweede wereldoorlog. Op de foto een oude auto want de opmars van het autoverkeer gaat ook niet aan Veendam voorbij.

Hierbij nogmaals een foto uit de vijftiger jaren maar nu van bovenaf. Te zien is dat de decoratie van de veranda is verdwenen. Duidelijk ziet men de beheerderwoning achter de bunker. Rechts naast de bunker ziet men het reclamebord van Hilberdink deze beheerde een fietsenstalling onder het Veenlust en menig oud Veendammmer die naar de Veenlust ging of ging wandelen in het park heeft zijn fiets daar gestald.

Hier een foto genomen halverwege de jaren zestig. Het aanzien van Veenlust is rigoureus veranderd. In 1962/1963 werden de drie torentjes gesloopt en werd er een nieuw hotel voorlangs gebouwd. Hiermee verloor Veenlust voor het grootste deel haar uitstraling en charme. Het is een onvergefelijke fout geweest om Veenlust zo te verminken. De bioscoop werd in 1965 gesloten vanwege de grote verliezen die werden geleden. Nog is het kanaal open en is de Veenlustbrug aanwezig.

Veenlust verliest met de jaren steeds meer van zijn uitstraling. Het kanaal is er niet meer, deze is in 1967 gedempt, en de karakteristieke Veenlustbrug is verdwenen. Achter de Veenlust zijn nieuwe zalen en een nieuw theater bijgebouwd. Sinds 1969 bestaat de sociëteit niet meer en is het gebouw overgedragen aan de gemeente.

Hierbij een foto in de nadagen van Veenlust omstreeks de jaren tachtig. Nog bestaat het hotel en zalencentrum maar er pakken zich dreigende wolken samen boven het complex. Nogmaals gaat Veenlust over in andere handen, van der Valk werd de nieuwe uitbater maar ook deze kan het dreigende onheil niet keren. In 1999 ging men uiteindelijk over tot de sloop van het gebouw dat meer dan een eeuw heeft gedomineerd aan het Oosterdiep. Met het verdwijnen van Veenlust verdween een gebouw dat jaren achtereen het gezicht van Veendam is geweest. Op vele ansichtkaarten, promotiemateriaal en boeken stond Veenlust afgebeeld. Velen hebben Veenlust gekend en bezocht en hebben er dierbare herinneringen aan en het is heel erg jammer dat de gemeente niet wat meer zijn best heeft gedaan om Veenlust voor de Veendammers te behouden.

Het nieuwe Veenlust. Wie het mooi vindt mag het zeggen. Het is toch doodzonde dat dit op zo'n historische plek is gebouwd. Had hier niet wat beter over nagedacht moeten zijn en was er niets beter te bedenken geweest op deze plek. Dit gebouw zal nooit de allure en status krijgen die het oude Veenlust heeft gehad. Met het verdwijnen van het oude Veenlust werd een periode afgesloten van een van de markantste gebouwen die Veendam ooit gehad heeft.

Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl

Voor een aantal afleveringen terug toonde ik een aantal opnamen van de vele borgen die eens in het Veendammer straatbeeld stonden. Ze zijn reeds meer dan honderd jaar terug gesloopt en leven alleen nog voort in straatnamen. De bekendste naam bij veel Veendammers is de naam Veenlust. Hoewel de borg reeds in 1883 werd afgebroken leefde de naam voort in één van de mooiste gebouwen die Veendam rijk is geweest, het Duitsche restaurant dat stond op de wereldtentoonstelling van 1883 te Amsterdam, en onderdak zou gaan bieden aan de sociëteit Veenlust. De sociëteit Veenlust wordt door de oudere generatie niet allen herinnerd door het gebouw maar ook vooral vanwege de prachtige tuin die achter het gebouw gelegen was. Ook het naastgelegen sporterrein wordt vaak met Veenlust en de tuin geassocieerd. Om de jongere generatie een beeld te geven wat eens is geweest en wat Veendam in de loop van de jaren is kwijtgeraakt aan de vernieuwingsdrang in de jaren zestig wil ik in de komende drie afleveringen met beelden een indruk geven van datgene waar ouderen nog met weemoed en plezier aan terug denken.

Met deze collage van foto's wil ik een beeld geven van het oude centrum, met de nadruk op het oude Veenlust, de daarbijbehorende tuinen en het oude sportterrein. Van dit alles is tegenwoordig niets terug te vinden. Een van de oudste delen van Veendam is verworden tot een winkelcentrum en de daarbijbehorende parkeerplaatsen. De historie leeft slechts voort in oude beelden. De beelden geven de veranderende infrastructuur weer die heeft plaatsgevonden sinds het einde van negentiende eeuw tot aan nu. Nog altijd kijk ik graag naar de oude beelden en stel mij voor hoe mooi en groen het centrum van het oude Veendam er vroeger heeft uitgezien. Als er een tijdmachine zou bestaan, zou ik de eerste zijn die een kaartje kocht om af te reizen naar het Veendam aan het eind van de negentiende eeuw en dan een wandeling maken door het oude centrum in een tijd waarin het leven nog rustig verliep en het straatbeeld werd gedomineerd door voetgangers, koetsen en wagens getrokken door paarden en een eenzame fietser. Maar helaas dat is slechts een droom en we zullen het moeten doen met de beschikbare beelden, verhalen en een boel fantasie.

De borg Veenlust zoals deze stond op de plaats van het huidige Veenlust. De foto werd gemaakt vlak voor de afbraak. Nadat de laatste bewoner was overleden is het pand gekocht door enige burgers van aanzien in Veendam. Op de plaats van de oude borg werd het in 1883, op de wereldtentoonstelling in Amsterdam, ge-kochte Duitse restaurant opgebouwd.

Hierbij een zeer oude foto van Veenlust omstreeks de negentiger jaren van de negentiende eeuw, genomen vlak na de bouw van het Duitse restaurant.

Een foto van Veenlust uit 1903. In de voortuin is de rijke en weelderige beplanting te zien die het aanzien van Veenlust verfraaiden.

Een foto van Veenlust omstreeks 1910. De weg was nog onverhard en de kademuur is nog niet aanwezig. Aan de elektriciteitspaal kan men wel al opmaken dat Veendam over elektriciteit beschikte en dat er elektrische straatverlichting aanwezig was.

Een foto van voor 1920. De praam op de foto en het gat in de wal geeft aan dat er een begin wordt gemaakt met de aanleg van een kademuur. De weg is nog onverhard. De beide lindebomen aan weerszijden geven het oude Veenlust een prachtige aanblik.

Een foto omstreeks 1920. Op de foto ziet men stratenmakers die zorgen voor de verharding van het Oosterdiep. Ook de kademuur is reeds aangelegd. Voorbij zijn de tijden van stoffige of modderige wegen.

Een foto uit het eind van de twintiger jaren. Zie hoe idyllisch het oude Veenlust er bij ligt. De wegen zijn verhard en het geheel geeft een opgeruimde en nette aanblik.

Een prachtige historische foto genomen voor Veenlust. Het geeft een straatbeeld weer zoals men dat tegen kon komen in de jaren twintig. Op de foto rechts ziet men de strowagen van een stromenner, die hier zijn paarden voert. Op de foto poseren enkele burgers. De fiets is dan nog het voornaamste vervoermiddel. De foto als geheel geeft een prachtig straatbeeld uit de tijd van weleer.

Deze foto is genomen in het begin jaren dertig. Wat opvalt is de uitbreiding die Veenlust heeft ondergaan. Aan de rechterzijde werd er een nieuw gedeelte aangebouwd met daarin zalen, een schouwburg en de Veenlustbioscoop. Te zien is ook dat de omgeving van Veenlust, door de uitbreiding, minder groen is geworden. Een deel van de imposante balustrade heeft moeten wijken voor de uitbreiding. Ook de beplante voorzijde heeft danig moeten inboeten en geeft niet meer de rijke en sprookjesachtige uitstraling weer die Veenlust voorheen had.

Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl

In antwoord op alle aanvallen op de NOLS antwoord de directeur, de heer Breuning, dat het traject Stadskanaal- Zuidbroek en Zuidbroek- delfzijl onafhankelijk van elkaar worden aangelegd. Als voornaamste oorzaak van alle vertragingen bij de aanleg van de lijn Stadskanaal- Zuidbroek worden de vele onteigeningsprocedures die moeten worden gevolgd. Hierbij wordt opgemerkt dat er bij de partijen die de onteigening traineren ook diverse ondertekenaars zijn van de petitie waarin opgeroepen wordt voortgang te maken met de aanleg. In 1906 besluit de NOLS om eerst te beginnen met de lijn Zuidbroek- Delfzijl en later met de lijn Stadskanaal- Zuidbroek. Eerstgenoemde lijn werd dan ook zeven maanden eerder, 5 januari 1910, in gebruik genomen. In de maanden juni en juli 1906 worden bij de rechtbanken in Winschoten en Groningen gezamenlijk voor 91 onteigeningsprocedures uitspraken gedaan voor het baanvak van Stadskanaal naar Zuidbroek. Hierna kan ook met de aanleg van het laatste deel van de spoorlijn Zwolle- Delfzijl worden begonnen. In 1907 werd begonnen met de onderbouw van drie draaibruggen met bijbehorende wachterwoningen die zich in het traject bevinden. Eén van deze bruggen bevind zich aan de Molenstreek in Veendam. Deze brug kwam gereed in 1909 en behoort tegenwoordig tot het industrieel erfgoed. De tweede brug bevind zich bij Bareveld terwijl de derde brug gelegen was bij Duurkenakker. Laatstgenoemde brug is verdwenen.

Zoals genoemd werd de lijn Stadskanaal op 1 augustus 1910 geopend maar de lijn was geen lang leven beschoren. Op 15 mei 1939 werd de lijn gesloten ten gunste van de van de buslijnen van de GADO die ook een rechtstreekse lijn op Assen hadden geopend. De lijn werd tijdens de oorlogsjaren tijdelijk heropend maar op 17 mei 1953 was het definitief gedaan met het personenvervoer. De lijn Stadskanaal- Zuidbroek heeft het langer volgehouden dan de STAR. De lijn Stadskanaal- Ter Apel Rijksgrens werd pas op 2 mei 1924 geopend. De Duitsers trokken de lijn echter niet door zodat het gedeelte Ter Apel- Rijksgrens reeds op 15 mei 1926 werd gesloten. Ook de rest van de lijn Stadskanaal- Ter Apel was geen lang leven beschoren en op 15 mei 1935 was het alweer gebeurt en werd de lijn alleen nog voor goederenvervoer gebruikt.

Het is maar goed dat de Star in 1992 begon met gebruik van het resterende spoor tussen Veendam en Musselkanaal. Nadat het goederenvervoer op de lijn Veendam Stadskanaal definitief stop was gezet was er geen noodzaak meer om de rails en de bijbehorende overwegen te laten liggen. Als het spoor dan ook niet voor de museumspoorlijn was gebruikt had het niet meer bestaan. Nadat Jonker het oude emplacement verruilde voor het Rail Service Centrum en ook het station verliet was dit gebouw ook overbodig. Veendam kennende was het station gesloopt er zijn tenslotte al genoeg monumentale panden verdwenen. Maar gelukkig hebben we het allemaal nog. Het zou alleen de Star wel sieren om ook iets meer rondom het station van Veendam te organiseren, we betalen als gemeente tenslotte in de vorm van subsidies genoeg mee aan het in stand houden van de museumspoorlijn. Waar de Star in Stadskanaal investeert in het aantrekkelijker maken van het emplacement ligt het perron van Veendam er maar armzalig bij. Terwijl in Stadskanaal alle gebouwen replica's zijn is het station van Veendam nog steeds origineel.

Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl

Dit weekend viert de STAR haar twintigjarig bestaan met veel activiteiten die grotendeels in Stadskanaal zullen plaatsvinden. Het is jammer dat de STAR zo weinig in Veendam organiseert en het station slechts als aankomst- en vertrekplaats gebruikt.

Terwijl het station van Veendam het enige originele station is dat nog resteert aan de voormalige spoorlijn Zuidbroek- Ter Apel. Aan de andere kant reed de Star alleen het gedeelte Stadskanaal- Ter Apel. De dienstregeling op de lijn Zuidbroek-Stadkanaal en verder naar Emmen en Assen werd verzorgt door de NOLS. De Naam Star staat voor Groningsch-Drenthsche Spoorwegmaatschappij 'Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens', terwijl de NOLS een afkorting is voor Noord Ooster Locaal Spoorweg. Reeds in 1905 was Stadskanaal bereikbaar per trein vanuit Emmen via Gasselternijveen maar ook vanuit Assen via Rolde en Gieten. De lijn vanuit Assen en Emmen kwamen tezamen in Gasselternijveen. De Star werd pas in 1924 geopend. Reeds op 5 januari 1910 kon men met de trein vanuit Zuidbroek naar Delfzijl. Ook deze lijn maakte deel uit van de lijn Zwolle- Delfzijl van de NOLS. Opvallend is dat het ontbrekende stuk van Stadskanaal naar Zuidbroek pas op 1 augustus 1910 werd geopend. Dus bijna een half jaar later.

Wat was hiervan de oorzaak. De aanleg van het ontbrekende stuk tussen Stadskanaal en Zuidbroek heeft nogal wat vertraging opgelopen. Waar de aanleg van de spoorlijn vanuit Zwolle voortvarend ging stuitten men op het gedeelte Bareveld- Zuidbroek op problemen. In 1900 werd een aanvang gemaakt met aankoop van de gronden die nodig waren voor de aanleg van het baanvak. Het grote probleem dat zich voordeed bij de aanleg van de spoorlijn in de Groninger Veenkoloniën was dat het baanvak dwars op de perceelrichting werd geprojecteerd, hierdoor werden vele percelen doorsneden en moesten er nogal wat kunstwerken in de vorm van bruggen aangelegd worden om de wijken en kanalen te overbruggen. In de Groninger Veenkoloniën was er de nodige weerstand en veel grond moest uiteindelijk via onteigeningsprocedures verworven worden.

In 1905 begint men in Veendam ongeduldig te worden. Nu Stadskanaal een aansluiting heeft, ook al is dat een jaar later dan de planning, wil ook Veendam dat er tempo gemaakt word met de lijn Stadskanaal- Zuidbroek die volgens de planning ook al in 1905 gereed zou zijn. Op zaterdag 16 september verschijnt er een artikel over de trage voortgang in de Nieuwe Veendammer Courant. Er gaan ook geruchten dat men eerst de lijn Zuidbroek- delfzijl wil aanleggen daar hier minder belemmeringen zijn. Op 27 september 1905 stuurt de kamer van koophandel van Veendam uit naam van notabelen en diverse industriëlen een petitie voorzien van handtekeningen naar de minister van Waterstaat waarin er op aangedrongen wordt om voorrang te verlenen aan de aanleg van de lijn Stadskanaal- Zuidbroek.

Ook Wildervank onderneemt een soortgelijke actie. Om wat gewicht in de strijd te leggen vraagt de burgemeester van Veendam, P.J.de Hoop, een persoonlijk onderhoud aan bij de minister om de wensen kracht bij te zetten aldus geschiedde op 9 oktober 1905.
Volgende week deel 2. Van het station en omgeving zijn naar verhouding weinig foto's te vinden. In de periode van het personenvervoer voor de tweede wereldoorlog werd er natuurlijk niet overdadig gefotografeerd maar ook van de periode na de oorlog zijn relatief weinig foto's beschikbaar. Ook uit de tijd van Jonker zijn de foto's die beschikbaar zijn meestal de bekende foto's. Mijn vraag aan u als lezer is wie kan mij helpen aan fotomateriaal rondom het station van voor 1990.