Oud Veendam

We fotograferen wat af tegenwoordig vooral de opkomst de digitale camera en de mobiele telefoon heeft het maken van kiekjes super eenvoudig gemaakt. Wanneer we iets aan een ander willen laten zien of willen tonen waar we zijn dat kan dat ala minuut met de smartphone. Wanneer een analoge foto was mislukt kwam je er achteraf bij het afdrukken pas achter en had je er niet veel meer aan. Tegenwoordig heb je photoshop die je in staat stelt een foto te bewerken en hem zo te maken zoals je hem graag zou willen zien. Hoe anders was dat voor 100 jaar terug.

Aan het eind van de 19^de eeuw stond de fotografie nog in de kinderschoenen en moest men de mogelijkheden die de fotografie bood nog ondervinden. Foto’s maken was slechts voorbehouden aan fotografen daar het maken en ontwikkelen een echt ambacht was en voor particulieren te kostbaar. Het was ook aan het eind van de 19^de eeuw dat de ansichtkaart zijn intrede deed. Voor die tijd waren het vooral personen die werden geportretteerd, door de komst van de ansichtkaart kwam er een andere toepassing van de fotografie voor handen. Het werd een ieder mogelijk gemaakt om zijn woonomgeving te tonen aan anderen in den lande. De mensen die het zich konden veroorloven om een persoonlijke foto te laten maken, voor zijn woning met daarvoor de gehele familie, door een rondreizende fotograaf kon deze laten afdrukken als ansichtkaart om hem daarna te versturen.

Er waren diverse uitgevers actief in Veendam doch het aantal fotografen was nog steeds beperkt. Er ontstond al snel een handel in negatieven van fotografen door de diverse uitgevers waarbij een ieder zijn eigen uitgaven maakte van het zelfde negatief. Zeg maar een soort van photoshoppen maar dan via het bewerken van het negatief. Zo werden er dingen weggewerkt of juist toegevoegd. Er werden van een zwart-wit negatief zowel een zwart-wit als een kleurenafdruk in de handel gebracht, hierbij werd het negatief ingekleurd. Ik toon u een serie ansichtkaarten van Veenlust waarbij telkens het zelfde negatief gebruikt doch waar verschillend uitgaven zijn gemaakt. Tevens ziet u een zwart-wit en kleuren uitgaven van hetzelfde negatief. Let ook eens op de mast in het midden. Stond deze er echt of is deze toegevoegd    

Onlangs bracht een verhaal over sluizen en het maatschappelijk belang van de verlaten. Even belangrijk waren de bruggen. Door de systematische wijze van vervenen dmv kanalen en zijwijken waren er veel bruggen nodig om aan de overzijde te geraken. Bruggen waren er in vele soorten van een eenvoudige ‘badde’ tot monumentale ophaalbruggen. Veendam heeft vele soorten gekend zelfs een hefbrug, al heeft deze niet lang bestaan. 

Bruggen werden ook ontmoetingsplaatsen en kregen al snel namen. Vaak de naam van de brugwachter die verantwoordelijk was voor de bediening maar ook wel de naam van de eigenaar vaan een boer. Ook werden namen gebruikt van gebouwen in de onmiddellijk nabijheid, later werden namen gebruikt van het koningshuis of mensen die iets betekend hebben voor de maatschappij. In Veendam werden bruggen vernoemd naar leden van het koningshuis. Namen van bruggen die bij ouderen nog bekend zullen zijn o.a. de Carolinenbrug en Stationsbrug, later basculebrug aan het Beneden Oosterdiep, de Sarabrug aan het Bocht Oosterdiep, de Wilkensbrug  en Willemsbrug aan het Boven Oosterdiep, de Oorburgsklabbe aan het Boven Westerdiep, de Hofmansbrug aan het Beneden Westerdiep.

De bekendste brug blijft natuurlijk de Veenlustbrug. Na de demping van het benedenste deel van het Oosterdiep werd de brug weer opgebouwd in het toen nieuwe recreatiepark Borgerswold. Namen van bruggen van recenter datum zijn de Wilhelmina en Julianabrug. De naam Julianabrug werd tweemaal gebruikt. In eerste instantie werd de naam gebruikt voor de hefbrug aan het Boven Westerdiep maar door demping van het Boven Westerdiep verdween deze brug al snel weer uit het Veendammer straatbeeld. De naam werd daarna gebruikt voor de nieuwe brug over het Oosterdiep richting de Van Stolbergweg.

Door demping van de meeste kanalen in Veendam zijn ook vele bruggen verdween uit het straatbeeld en daarbij ook de namen.  Alleen de ouderen die de kanalen nog open hebben meegemaakt zulle de bruggen en hun namen nog weten Aan de hand van een aantal oude foto’s laat ik de voormalige bruggen zien. Op drie na bestaan ze niet meer. Helaas heb ik niet van elke brug een afbeelding, zoals van de voormalige Hofmansbrug aan het beneden Westerdiep ken ik geen opname. Kunt u mij helpen of heeft u andere foto’s laat het me weten.

De afgelopen weken is er veel regen gevallen en staan de sluizen zowel van boven als beneden voluit open. Sluizen vinden we ook in het Oosterdiep. Enerzijds zijn ze voor ons woongenot van ‘levensbelang’ om te zorgen voor een goede waterstand en regulering anderzijds vormen ze een opstakel voor de scheepvaart en belemmeren ze een vrije doorvaart. Tegenwoordig rijden we gewoon voorbij aan de sluizen in het Oosterdiep en besteden we er weinig aandacht aan. Dit was een eeuw geleden wel anders. In de 17^de  t/m begin 20^ste  eeuw vormden sluizen of in het Groninger land verlaten genoemd vormden vroeger de economische centra van vele steden en dorpen. Rondom de verlaten concentreerden zich de middenstanders en bedrijven die meeliften op de geldelijke successen die behaald werden in de scheepvaart. Tijdens het schutten van de vele schepen die voeren door de veenkoloniale kanalen werd handel gedreven in de cafés die zich rondom de sluis bevonden en  inkopen gedaan bij de plaatselijke middenstand.

Aan het eind van de 19^de / begin 20^ste eeuw nam scheepvaart af en verdween de bedrijvigheid rondom de verlaten. In de jaren zestig en zeventig nam de pleziervaart toe en kwam iets van de bedrijvigheid in de sluizen terug van de kanalen die worden bevaren. In kanalen die onttrokken zijn aan de scheepvaart  zijn de sluizen verpaupert en vaak vervangen door een stuw. Vaak zijn de deuren verwijder en zijn slecht de fundamenten de stille getuigen van de bedrijvigheid van weleer. Voorbeelden van verpauperde sluizen zijn die aan het Beneden Verlaat, de sluis bij Ommelanderwijk en de sluis in het Dalkanaal langs het fitspad met de zeven bruggetjes

Optocht van muziekvereniging in de Kerkstraat

Wederom is er een jaar voorbij en ik wil u als kijker dan ook een goed nieuwjaar toewensen. Ook in het afgelopen jaar heb ik weer het nodige beeldmateriaal kunnen vinden. Hierbij waren ook echte verrassingen van gebouwen of delen van Veendam waar ik nog geen beeldmateriaal van had kunnen vinden. Ook vond ik ander historisch materiaal zoals penningen, rekeningen enz. Tevens kon ik twee grote partijen zgn. ‘moederfoto’s’ bemachtigen, dit zijn de eerste afdrukken van een negatief waarvan de ansichtkaarten werden gemaakt. De moederfoto werd gebruikt door de vertegenwoordigers om opdrachten voor ansichtkaarten te verkrijgen. Er zijn dus ook moederfoto’s die nooit verder zijn gebruikt daar er geen animo voor was, hierbij bleef het dus bij één afdruk, de moederfoto. Ook in het nieuwe jaar hoop ik mijn verzameling te kunnen uitbreiden maar het blijft altijd weer een verrassing wat er op mijn pad komt. Om het nieuwe jaar goed te beginnen foto’s die nog nooit vertoond zijn.

Boerderij van Heuving aan het Boven Westerdiep

Jacob Bruggemalaan vanaf Beneden Westerdiep

Oude paardentramremise aan het Beneden Oosterdiep

Bocht Oosterdiep ter hoogte nieuw appartementencomplex

Verlengde Kerkstraat ter hoogte fietsenzaak Sulter

Wanneer je oude foto’s van Veendam vergelijkt zie je dat er veel veranderd is in de loop van de tijd. Panden verrezen en panden verdwenen. Straatbeelden veranderden in de loop van de tijd vooral door toename van het gemotoriseerde verkeer. De komende weken laat ik oude en nieuwe beelden tegen over elkaar zien. Kijk maar eens hoeveel er veranderd is en dat niet altijd ten goede!