Nieuws

De barakken van het interneringskamp De Kazemat – Korte Akkers

Tekst Hans van Noort [ hansvannoort@parkstadveendam.nl ]

Veendam wordt op 13 april 1945 bevrijd door de Canadese en Poolse troepen. Jaarlijks herdenken we dit tijdens de dodenherdenking op verschillende plaatsen in de gemeente. Oorlog, vele jaren van uitsluiting, onderdrukking, onvrijheid, geweld, vervolging, deportaties, verraad, vernietigingskampen en noem alle gruweldaden van het naziregiem maar op. Voor de oorlog een lange tijd van bittere armoede, werkeloosheid door de economische crisis. We kunnen ons het niet meer voorstellen. De tijd was anders, we dachten anders. Hitler komt aan de macht in Duitsland. Hier in Nederland ontspruit een politieke beweging, die de naam krijgt van NSB (Nationaal Socialistische Beweging) met als leider Anton Mussert. Velen sluiten zich bij deze beweging aan. De Beweging groeit snel. In 1933 startten ze met 900 leden. Vier jaar later zijn het er al 48.000 en in 1941 - 90.000! (bron: Wikipedia). In de oorlog werken ze openlijk met de bezetter samen.

Harm Deuze woont in Veendam. Bij het uitbreken van de oorlog is hij 27 jaar en lid van de NSB sinds 1934. Hij is een tijdje kringadministrateur en voert diverse p.r. activiteiten uit. In april ’42 bedankt hij voor de NSB.

Redenen:       

• geen vertrouwen meer in Mussert; Hij heeft de eed afgelegd aan Hitler;
• beslist oneens met de Jodenvervolging;
• problemen met de “Groot-Germaansche gedachte;”
• niet eens met de veranderingen binnen de NSB - landsverradelijke houding en hij wordt geconfronteerd met de illegaliteit op het distributiekantoor.

Daar zijn ze niet blij mee bij de NSB. Er worden pogingen ondernomen om hem op andere gedachten te brengen. Dat lukt ze niet! Uiteindelijk wordt zijn verzoek gehonoreerd. Het is dan 29 november ’42. Tussentijds, op 13 augustus 1942, trouwt hij met Johanna Nijenhuis. Samen stichten ze een gezin. Op 2 juli 1943 wordt Harry geboren. Tot de bevrijding werkt Harm op het distributiekantoor, maar dan…

Op 22 juni 1941 vallen de nazi’s met een verrassingsaanval de Sovjet-Unie binnen – Operatie Barbarossa. In 1942 verliezen ze de slag om Stalingrad. Het begin van het einde… De vernietigingskampen draaien op volle toeren. 6 juni ’44 vindt ook de ommekeer in het westen plaats: D-Day. Dan gaat het snel. 3 september wordt Brussel al bevrijd. Een dag later Antwerpen. In bezet Nederland ontstaat een hoerastemming: als het zo door gaat zijn we binnenkort vrij? Dan volgt Dolle Dinsdag op 5 september. Duitsers, NSB’ers, politiek andersdenkenden vluchten voor de oprukkende troepen uit richting het noorden en Duitsland. 14 september veroveren de Amerikaanse troepen Maastricht. Van 17 t/m 25 september volgt de slag om Arnhem en Nijmegen – Operatie market Garden. Het loopt faliekant mis. In december ’44 is het zuiden van ons land (beneden de grote rivieren) bevrijd. In de rest van het land wacht een verschrikkelijke hongerwinter. Eén van de koudste winters  van de 20e eeuw volgt. Tijdens de Kerstdagen proberen de Duitse legers via het Ardennenoffensief een wig te slaan in de linies van de geallieerden. “Op naar Antwerpen.” Het mislukt op het nippertje. Het duurt nog tot het voorjaar van ’45 eer er weer gedeeltes van het land worden bevrijd. Eindelijk ook Veendam – 13 april ‘45.

Op deze dag en de dagen erna worden mensen die “fout” waren geweest opgepakt. Hier en daar gaat het er niet zachtzinnig, zelfs zéér gewelddadig aan toe. Harm Deuze wordt, ondanks dat hij géén lid meer was van de NSB, toch opgepakt en vastgezet in het interneringskamp De Kazemat/Gazelle aan de Korte Akkers.

Gazelle was een soort radarpeilstation van de 1e categorie van de Duitse luchtmacht dat gedurende 1941 en 1945 gebruikt werd voor het onderbrengen van opsporingsradar en gevechtspost. Vanuit het “Kamp” zoals Veendammers het noemden, werden jachtvliegers op het spoor gezet van geallieerde bommenwerpers op weg naar Duitsland.

Na de bevrijding veranderde de naam in De Kazemat en deed het dienst als interneringskamp voor NSB’ers en SS’ers tot eind 1946!

Hij zit daar gevangen tot 16 juni ‘45. Via een aantal ontlastende verklaringen, medische argumenten en het verzoek van zijn echtgenote komt Harm vrij, maar wordt wel onder huisarrest gesteld. 2x per week moet hij zich op het politiebureau melden. Deze situatie duurt tot 30 oktober. Hij wordt ontslagen van zijn werk bij het distributiekantoor. Géén werk en dus heeft het gezin Deuze géén inkomen! Begin 1946 keert het tij. Harm krijgt een nieuwe betrekking bij Jonker Transport Veendam b.v. Zodra het werk voorbij is, richt hij zich op het vrijwilligerswerk voor de kerk en de reclassering. Harm is een maatschappelijk betrokken man met een groot sociaal hart. Over de oorlog wordt thuis niet gesproken. Harry: “daar praatte je gewoon niet over.” Op een gegeven moment vangt Harry - als kind - het een en ander op, als zijn vader met een kennis in gesprek is. Ze hebben beide in een kamp in Veendam gezeten. Die woorden zullen hem niet meer verlaten. Harry heeft een fijne jeugd gehad met veel aandacht. Hij denkt daar met plezier aan terug. In 1968 overlijdt vader Harm. Hij neemt zijn oorlogsverleden mee zijn graf in. Maar Harry blijft zijn verdere leven met de vragen zitten.

Voor Harry gaat het leven door. Hij volgt de Mulo en gaat bij fa. H. van der Woude (schoolmeubilair, meubels, gereedschap e.d.) in Ommelanderwijk werken. Hij werkt er ca. 25 jaar. In die tijd klimt hij op tot bedrijfsleider. Hij trouwt met Tina en krijgen 2 zoons. Helaas gaat Van der Woude volgt een reorganisatie en komt Harry op straat te staan.  Gelukkig vindt hij snel nieuw werk op het ministerie van O, C & W in Den Haag. Hij volgt er een studie waardoor hij een jaar lang slechts de weekenden thuis is. Later verhuist de overheidsdienst naar Groningen, voorloper van wat nu DUO is, gelukkig wat dichterbij. 

De onbeantwoorde vragen knagen nog immer aan hem. Hij wil graag weten of zijn vader goed of fout geweest is in de oorlog.

Er volgt een briefwisseling met het Centraal Archief. Hierin vraagt hij inzage in de niet-openbare archiefbescheiden, die behoren tot het Centraal Archief van de Bijzondere Rechtspleging 1945 – 1952. In 2001 wordt die toestemming verleend. Samen met zijn vrouw togen ze richting Den Haag. “Ik had lood in mijn schoenen,” vertelt Harry nog geëmotioneerd. “Je weet nooit wat je aantreft.” Verschillende dossiers mogen ze inzien en er kopieën van maken.

De ontlastende verklaringen over zijn vader komen boven tafel:

• Hij heeft nimmer een vuurwapen gehad;
• Hij heeft om principiële redenen bedankt als lid van de NSB;
• Hij heeft zich verdienstelijk gemaakt door als distributieambtenaar bonkaarten aan onderduikers te verstrekken;
• De geringe aard van de overtredingen.

Hierdoor is vader Harm eind 1945 op vrije voeten gesteld en een jaar later van vervolging uitgesloten. “Strafmaatregel is niet gerechtvaardigd en hij moet onvoorwaardelijk buiten vervolging worden gesteld,” aldus het oordeel van  de advocaat-Fiscaal bij het bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden. Wat een opluchting. “Er valt dan wel iets van je af,” beaamt Harry volmondig.

In 2003, hij is dan inmiddels 60, wordt Harry getroffen door een aneurysma in het hoofd. Dit betekent helaas het einde van zijn loopbaan! Hij gaat zich bezighouden met kerkelijk vrijwilligerswerk, tot dat ook niet meer wil.

De bevrijding kwam voor Harry na zijn zoektocht in de archieven en niet op 13 april zoals u kunt begrijpen! Zijn vader wordt gerehabiliteerd en gezuiverd. Genoegdoening volgt. Eindelijk komt Harry weer met zichzelf in het reine. Nu nog zovele jaren later en weer wat op krachten vertelt hij zijn verhaal. Moedig.

Harry, oprecht dank en hopelijk nog een aantal mooie jaren samen met je vrouw, kinderen en kleinkinderen toegewenst.

Met dank aan Riny van der Meer voor het mogen gebruiken van de foto’s en de plattegrond.

De verwoeste binnenstad van Rotterdam

Tekst Hans van Noort [ hansvannoort@parkstadveendam.nl ]

Corrie van Es is nu 89 jaar en woont sinds 1981 in Veendam. Haar geboortejaar is dus 1930 en geboorteplaats Rotterdam. Ze groeit op in stadsdeel Noord in een fijn gezin met nog 2 broertjes. De spanning/oorlogsdreiging vanuit het oosten neemt zulke vormen aan dat de regering op 28 augustus 1939 een algehele mobilisatie afkondigt. Alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten onder de wapenen.

Op dat moment is de 8-jarige Corrie op vakantie in Nieuwkoop. Haar moeder vertrouwt de situatie niet en haalt de kleine meid met de fiets op vanuit Rotterdam.

Zoals we allemaal weten breekt op 10 mei 1940 de oorlog uit. Het Nederlandse leger biedt onverwacht kranig verzet op de Grebbenberg, bij de Afsluitdijk en rondom Rotterdam (mariniers). Om het verzet te breken wordt de binnenstad van Rotterdam, alsmede Kralingen en een gedeelte van Rotterdam Noord op 14 mei gebombardeerd. Binnen een kwartier, tussen 13.27 en 13.40 uur, laten de toestellen van de Luftwaffe, 90 Heinkel-bommenwerpers, hun lading er vallen. Het resultaat ziet u hieronder.

Er komen naar schatting 850 mensen om en ca. 80.000 mensen worden dakloos. Tijd om te capituleren, wat ook gebeurt. Corrie maakt het als meisje mee. Moeder neemt de kinderen in bescherming in een tussenkamer van hun benedenwoning. Ze horen de vliegtuigen wel en het hevige bombardement, een paar straten verderop aan de Noord Singel, maar blijven gelukkig gespaard en hebben géén schade.

Een Duits echtpaar dat in het centrum van Rotterdam woont, krijgt voor een paar dagen onderdak bij hen thuis. Verder worden mensen opgevangen in een soort kapel (noodopvang) in de buurt. Na korte tijd begint al het opruimen van de verwoeste stad en neemt het “gewone” leven weer zijn gang, hoe wrang ook. De lagere school waar Corrie opzit opent weer zijn deuren en de lessen gaan weer los.

Ze maakt de lagere school af en gaat naar de mulo. De school was zo’n beetje het enige gebouw dat nog overeind stond in de wijk. “Maar,” aldus Corrie, “We moesten telkens naar een andere locatie.”

In ’44 krijgt ze er nog een broertje bij.

Omdat het voedsel schaars is, kregen de inwoners van Rotterdam voedingsbonnen, waarmee ze bij de gaarkeuken een portie “voer” konden halen. Uren stonden ze hiervoor in de rij. “Nog altijd heb ik een hekel aan lopende buffetten, want dan komt alles van toen weer in mijn gedachten,” vertelt Corrie. “Mijn vader maakte van erwtenmeel een soort pap voor ons, maar die was niet te eten,” aldus Corrie - ze trekt er nog een vies gezicht bij!

De buurt wordt gaandeweg de oorlog steeds kaler. Géén brandstof, dus de bomen worden clandistien omgehaald, want de kachel moet toch blijven branden!

5 september 1944 - Dolle Dinsdag. De opmars van de geallieerden gaat zo snel dat in het hele land gedacht wordt dat de bevrijding aanstaande is. Veel NSB‘ers vluchten richting Duitsland. Maar… er wordt te vroeg gejuicht en gevlagd. Operatie Market Garden loopt verkeerd af. De bezetter keert terug en slaat nu nog harder toe.

Eind ’44 sluit de school. Die blijft dicht tot na de bevrijding.

Op 11 februari, de dag waarop haar vader jarig was, “Ik weet het nog precies,” vertrekt ze samen met haar broertje in een vrachtwagen richting Raalte. In verband met de honger in het westen van het land, de strenge winter én de dreigende bombardementen van de Engelsen en Amerikanen op de havens van Rotterdam, worden de kinderen ondergebracht bij boeren in het noorden én oosten. “Ik hoor nog het zware geronk van al die vliegtuigen die overkwamen om hun bommenlast op het Duitse Ruhrgebied en verschillende Duitse steden af te gooien.”

Ze zit bij die boerenfamilie tot juni ’45. In die tijd heeft ze géén contact met haar ouders! Haar broertje wordt ondergebracht bij een boerenfamilie in Schoonheten, een buurtschap in de nabije omgeving van Raalte Overijssel.

Ook in Raalte is Corrie niet vrij van het oorlogsgeweld. De geallieerden bombardeerden een spoorlijn in de buurt. Bij de bombardementen ging ze liever buiten kijken dan in de schuilkelder te wachten tot het voorbij was. “Dat vond ik maar niets. Daar voelde ik me opgesloten.” Veel boerderijen langs de spoorlijn zijn in brand geschoten, maar waar ik verbleef hebben we er gelukkig géén last van gehad.

Een vreemd voorval. Op de laatste dag van de oorlog kwamen Duitse militairen bij de boer eieren halen en de andere dag stonden de Canadezen voor de deur - heel vreemd en onwezenlijk.”

Op 10 april worden ze in Raalte bevrijd. Als jong meisje, “Ik was toen 14 jaar,” besef je eigenlijk niet wat dat is. Mijn moeder sprak later altijd van en over de 5 verloren jaren…

In juni weer terug naar Rotterdam, waar ze herenigd wordt met haar ouders en broertjes. De verwoeste stad, Stad zonder hart - zoals Zadkine het verbeelde, kan ze nog zo voor de geest halen. Toch werden er veel straatfeesten gehouden en iedereen is één met elkaar. “Het was eigenlijk heel gezellig.” Na de oorlog zijn we nog weleens naar Raalte geweest om de boerenfamilie te bezoeken. Maar zoals dat gaat, de contacten verwateren.

Zo nu en dan bekijkt ze op haar tabblad oude foto’s van haar geboortestad. ”Daar geniet ik van.”

We maken een grote stap.

Na het overlijden van haar man verhuist ze naar Veendam. Het is dan 1981. Optimistisch als ze is, stort ze zich in het verenigingsleven - zingen, toneel, kaarten, muziek maken en stijldansen. De tijd vliegt voorbij. Nu nog zingt Corrie in het koor Blue Moor.

Corrie heeft met haar 89 lentes nog wel een paar wijze levenslessen voor ons:

• Schrap het woord jaloezie uit je woordenboek en kijk altijd naar degenen die het  minder hebben dan jij;
• Wees tevreden en dankbaar met wat je hebt.
• Blijf op 4 en 5 mei altijd vlaggen, want… oorlog, dat nooit meer!

In een serie van 4 verhalen over de 2e wereldoorlog maken we u deelgenoot aan hetgeen verschillende mensen hebben meegemaakt tijdens of na deze tijd.

Herinneringen in het kader van 75 jaar bevrijding – vrijheid.

De verhalen staan in het teken van de bevrijding – de bevrijding van Veendam op 13 april 1945.

Géén directe link, maar wel achtergrondverhalen over wat bevrijding en vrijheid voor deze mensen betekent of heeft betekend.

Zo hebben we het verhaal van mevr. Corrie van Es op zondag 12 april.

Het verhaal van Harry Deuze staat vanaf maandag 13 april op de site.

Op dinsdag 14 april volgt Koos Gräper’s verhaal en we sluiten af op woensdag 15 april met het verhaal van de kinderen van OBS De Viermaster.

De verhalen staan 4 dagen vast op de site, waarna ze verdrongen worden door ander nieuws.

Hans van Noort
hansvannoort@parkstadveendam.nl

Borgerswold maandag 6 april

De politie heeft vrijdag boetes uitgedeeld aan negen jongeren die samenschoolden in Borgerswold in Veendam.

“Wij kregen diverse meldingen over mensen die de noodverordening overtraden. Daarom is er extra gesurveilleerd in Borgerswold. Daar bleek dat er jongeren waren die zich niet hielden aan de onderlinge afstand en dat er een samenkomst was met jongeren in verschillende voertuigen”.

In totaal zijn er 9 jongeren bekeurd voor het overtreden van de noodverordening. De boetes die zijn uitgedeeld kunnen oplopen tot 390 euro per persoon.

Bij de Gamma hebben ze ook buiten een oplossing om 1.5 mtr. afstand van elkaar te houden.

Op de parkeerplaats hebben ze om en om een obstakel geplaatst om zo het parkeren naast elkaar te voorkomen.

Donderdag ging de Veendammer buschauffeur Jan Geert Pronk na 40 jaar met pensioen.

Toen Yvonne de Noord hoorde dat zijn bus in verband met het coronavirus niet versierd werd op zijn laatste rit vond ze dat erg sneu. Yvonne: “Ik wachtte hem op bij een bushokje en toen hij stopte gooide ik confetti naar binnen. Hij was aangenaam verrast”. 

Jan Geert Pronk: Na veertig trouwe dienstjaren reed ik woensdagochtend mijn laatste rit. Normaal gesproken wordt de bus dan versierd en zit de familie achterin, maar dat kon nu niet in verband met het coronavirus. Mijn vrouw had graag meegewild, maar ze werkt met ouderen en wilde geen onnodig risico lopen om besmet te raken.

Tot mijn verrassing werd ik op de terugreis van Zernike naar Veendam warm onthaald door een reizigster. In haar hand hield ze een tros ballonnen vast en had een hoedje op. Toen ik bij de halte stopte, gooide ze confetti naar binnen. Dat vond ik geweldig, want ik had op mijn laatste rit geen mens in mijn bus gehad en dat terwijl ik graag een praatje maak.

Zo herinner ik me een gezellige oude vrouw die in de jaren ’90 aan de halte Scholthuizenbrug instapte. Standaard kocht ze elke zaterdag een dagkaart van f 6,00 en gaf ze mij altijd een kwartje extra. Dan zei ze: ‘Kijk jongen, koop jij maar even een lekker kopje koffie met een koekje’.

Met warme herinneringen kijk ik terug op mijn tijd bij Qbuzz. We hebben samen veel veranderingen meegemaakt en dat was niet altijd gemakkelijk, maar dankzij een club hechte chauffeurs wisten we er steeds weer iets moois van te maken.

Dat wil ik ook meegeven aan de jongere buschauffeurs. Kijk naar elkaar om en help je collega. En tegen de reizigers wil ik zeggen: ‘Kom eens los van je schermpje en praat eens wat meer met elkaar’. Ik hoop dat deze crisis gaat bijdragen aan een socialere samenleving.”

Vanaf het moment dat ons is gevraagd zoveel mogelijk thuis te blijven, zijn er ook geen activiteiten meer van Summerfun. De Knutselclub is vroegtijdig gestopt, Summerfun op Zaterdag ligt stil en gaat ook onze paasactiviteit voor komende zaterdag niet door.

Echter, achter de schermen worden allerlei projecten uitgewerkt. Deze kunnen digitaal aangevraagd worden. Zo is er een thema indianen, het dierenrijk en de serie Op reis met Stoffer.

Voor het komende paasweekend komt Summerfun Bij Je Thuis met een Paasdoeboek.

De deelnemers die Summerfun vaak terug ziet bij de activiteiten hebben het Paasdoeboek donderdagmiddag thuis gekregen met een leuke paasattentie.

Vanaf nu is het doeboek is beschikbaar voor iedereen.

Stuur een email naar summerfun@compaenvendam.nl en we sturen hem digitaal toe.
Helaas is het nu niet mogelijk om het doeboek voor iedereen te printen en langs te brengen.

Fotograaf Gesinus Hemmes

De 6-jarige Amy Suk uit Wildervank mist school, haar klasgenootjes uit groep 2 en haar juf. En dat laat ze aan iedereen weten. 

Met hulp van haar moeder en oma maakte ze een groot spandoek. Deze hebben ze opgehangen aan de gevel van haar school De Sleutel in Wildervank.

Hopelijk voor Amy en alle andere kinderen, mogen ze binnenkort weer naar school.

Ben je dol op Minecraft? Vind je het leuk om samen met anderen online te werken? Doe dan mee met de Minecraft Challenge. Biblionet Groningen is in maart gestart met een dagelijkse challenge. Op een speciale server kunnen kinderen, jongeren én volwassenen meebouwen aan de mooiste werelden.

Virtuele LEGO. Zo wordt Minecraft vaak in het kort uitgelegd. Net als de blokjes van LEGO kun je in Minecraft oneindig bouwen en avonturen beleven. Minecraft is één van de bestverkochte games ter wereld en heeft maandelijks miljoenen gebruikers.  Nu de bibliotheken zijn gesloten, heeft Biblionet Groningen een eigen server online gezet. In deze wereld kunnen deelnemers meebouwen en de leukste challenges doen. De afgelopen drie weken is er al flink gebouwd. Van voetbalstadions, tot vliegvelden en van winkelstraten tot havens.

Wil je meedoen aan de dagelijkse challenge? Start dan gauw Minecraft op en log je in op het serveradres BiblionetMinecraftClub.playat.ch en gebruik de poort 25565.
Of bekijk de video met uitleg.

Donderdag 9 april om 20:00 uur wordt voor de tweede keer een uur lang op TV kanaal 996 van de SKV Die Deutsche Schlagerstunde van Anneke Uildriks uitgezonden. Ook deze week kreeg Anneke uit alle delen van Duitsland clips toegezonden die wij vrij mogen uitzenden.

De voorjaareditie van de koopavondoptredens in vanBeresteyn stond gepland van 12 maart t/m 14 mei. Wegens alle maatregelen rond het coronavirus zijn alle optredens gecanceld. Wij hopen op deze wijze de bezoekers tegemoet te komen die deze avonden nu moeten missen.

Kijk jij liever via het internet? Om 20:00 uur is de uitzending ook te volgen op de website van parkstadveendam.nl