STREEKBEZOEK - Na maandenlange voorbereidingen en geheimhouding hadden dinsdagochtend 17 februari koning Willem-Alexander en koningin Máxima een bezoek aan Veendam gebracht. Het koningspaar werd welkom geheten door onder anderen Max van den Berg en Jacques Tichelaar, Commissarissen van de koning in Groningen en Drenthe, burgemeester Sipke Swierstra en wethouder Henk-Jan Schmaal. De vijfjarige Milan Schmaal reikte koningin Máxima een bloemenboeket aan.
Op het Museumplein was er veel publieke belangstelling. En het was of de regen nog even was uitgesteld tot vlak na het vertrek.
Inzicht problematiek
Het bezoek was het derde streekbezoek dat het koningspaar brengt in verschillende regio’s van het land. De bezoeken zijn om de koning inzicht te geven in de problematiek en ontwikkelingen van het gebied. Het bezoek was in nauwe samenwerking met de ‘Agenda van de Veenkoloniën’, een samenwerkingsverband tussen de provincies Groningen en Drenthe met de gemeenten en waterschappen in de Gronings Drentse veenkoloniën.
Het streekbezoek was van start gegaan in het Veenkoloniaal Museum, waar de koning en koningin een indruk werd gegeven van de geschiedenis van het gebied. In het museum wordt uitgebreid verteld over de veen afgravingen sinds de 15de eeuw, de vorming van het huidige landschap met de karakteristieke rechte kanalen, en de opkomst van de aardappelzetmeelindustrie. Willem-Alexander en Máxima spraken ondermeer over de toekomst van het aardappelzetmeelconcern AVEBE en over de daarmee verbonden landbouw.
Projecten en innovatie
Na de rondgang in het Veenkoloniaal Museum werd het gezelschap in vanBeresteyn welkom geheten door directeur Simon Scholtens en Ed Kraaijenzank van Avebe. In de foyer van het cultuurcentrum werd uitgebreid met medewerkers van Avebe gesproken. Eveneens sprak het koningspaar met onderzoekers en jonge boeren uit de regio. In het onderhoud kwamen vier projecten ter sprake die deel uitmaken van het Innovatieprogramma Landbouw Veenkoloniën. Naast het Praktijknetwerk jonge boeren zijn dit: Voldoende water, Solanic, Plant Value, Vital Bodem en HempFlax.
Ook het thema van het toerisme in de Veenkoloniën, zoals de spin-off van de vaarverbinding Zuidlaardermeer - Oost Groningen en Erica - Ter Apel, werd goed opgepakt. Het is een probleemgebied door de ontwikkelingen in de afgelopen decennia. Op de geschiedenis van de strokanton, de watervervuiling, en alles wat daar mee samenhangt kon het museum perfect ingaan.
Protestbord en keukentafel
Na het bezoek aan Veendam toog het koninklijk paar naar de werkvoorzieningschap Wedeka in Stadskanaal. Aansluitend werd het streekbezoek In Drenthe voorgezet met een bezoek aan het Multifunctioneel Centrum De Deele in Emmer-Compascuum en de Stenden Hogeschool in Emmen. Op een geheime locatie werden aan de keukentafel in een gewone woning gesprekken gevoerd met voor- en tegenstanders van windmolens. Daar liep de tijd extra uit.
In Veendam werd Pé Langen opgemerkt die er in geslaagd was een protestbord te tonen inzake de aardbevingsproblematiek. Willem-Alexander gaf te kennen al vaak in Groningen geweest te zijn en zeker terug te komen.
Geschiedenis Veenkoloniën
Het bezoek aan het Veenkoloniaal Museum had voor Hendrik Hachmer een heel volle dag meegebracht. Met recht een unieke dag. Het was het tweede koninklijk bezoek dat het cultuurhistorisch museum mocht verwelkomen. In 2010 is Pieter van Vollenhoven een halve dag op bezoek geweest. Het streekbezoek was i.v.m. met een vol programma een kort bezoek. Iets voor tienen was het gezelschap gearriveerd, en om 11.20 was het vertrek naar Stadskanaal. Het was krap, maar gelukkig heeft men ook de tijd kunnen vinden om 52 schilderijen, die in een expositie de geschiedenis van de Veenkoloniën uitbeelden, toe te lichten. Het Hof had al gezegd om het niet te lang te maken, maar er was nog wat extra ruimte over.
Hendrik Hachmer merkte dat het koninklijk paar heel goed was voorgelicht. Ze wisten ook precies wat ze wilden weten en er werden de goeie vragen gesteld. Ook koningin Máxima toonde veel belangstelling. De Consul van Estland, Nicolaas Anthony van der Griendt, vertelde dat de huidige vervening in veengebieden van de Baltische staten en in Noord Duitsland in principe nog net zo gaat als 400 jaar geleden. Alleen zijn het nu de machines die doen wat vroeger geheel met mankracht gebeurde. De bovenlaag werd verwijderd en opzij gelegd, en teruggegaan naar de zandlaag van honderden jaren eerder. De veendikte was met een millimeter per jaar gegroeid. Een voortdurend proces in natte gebieden dat door afwatering en de landbouw tegengehouden wordt. Van der Griendt is van de huidige generatie verveners.
Kleurstellingen
De 52 schilderijen zijn in het kader van het 75 jarige bestaan tentoongesteld. De naam van de expositie refereert aan het motief van de schilders, “Geïnspireerd door veen”. De eigen schilderijen zijn aangevuld met werken uit het Groninger Museum, het Drents Museum en het Fries Museum. Aangevuld met werk van, en in samenwerking met, het Emsland Moormuseum in Groß Hesepe.
Een historische landschapsschilderij van een nog ongerept Foxholstermeer met grauwe luchten vertoond de typische kleurstellingen uit de Hollandse School. Het prachtig werk kreeg veel aandacht. Ernaast hangt een werk in heel andere stijl met dezelfde plek afgebeeld, maar dan de situatie van 110 jaar later met de aardappelzetmeelfabriek Eureka. Ook het schilderij van Altink met daarop de oude houtzagerij van Wilkens werd aandachtig bekeken.
Hachmer had ook graag een Van Gogh van het Drents Museum in de collectie willen hebben, maar Daniël Lohues was net eerder voor zijn expositie ‘De keuze van Daniël’. Een heel vroeg onbekender werk van Van Gogh hangt in het Groninger Museum, maar is daarvoor al uitgeleend geweest. En men wil liever niet dat het teveel in het licht hangt om verkleuring van het werk tegen te gaan.
Hachmer had in zijn toespraak verteld dat in het verleden zo’n 200 fabrieksschoorstenen in de Groningse Veenkoloniën hebben gestaan. Niet alleen van de aardappelzetmeelfabrieken, maar ook van de strokartonfabrieken, steenfabrieken en de stoomhoutzagerijen. Alleen in Pekela hebben er al 20 gestaan. Bij het aanrijden vanaf Gieten naar Wildervank en Veendam waren de fabrieksschoorstenen aan de horizon beeldbepalend. In de jaren 60 was men met de sloop van al die schoorstenen begonnen. Wat er nog van staat zou voor het aanzien goed bewaard moeten blijven, vindt Hachmer.
Nieuwjaarsvooruitblik
De gemeente Veendam had heel veel voorbereiding in het bezoek gestopt. Ook het museum heeft veel bezoek gehad door beveiligingdiensten. Dat moest geheim blijven en de bezoeken werden onder verschillende namen in de agenda gezet, zodat de vrijwilligers niets ongewoons opmerkten. Ook het bestuur van het museum wist nog van niets. Hachmer mocht het pas twee weken geleden, bij uitkomst van het persbericht door het Hof, bekend maken. Maar tijdens de nieuwjaarsreceptie kon hij het niet laten om er een ludieke zinspeling over te maken, “Obama is in het Rijksmuseum geweest, willen wij ook dat Obama komt?” En na luide blijken van instemming, “Máxima is in het Groninger Museum geweest, willen wij Máxima ook?” Iedereen riep weer ja, zonder dat iemand ook maar iets in de gaten had.
50.000 objecten
Op 15 december 2014 werd het Veenkoloniaal Museum 75 jaar. Het cultuurhistorisch streekmuseum is uit de Vereniging voor Veenkoloniale Oudheidkunde ontstaan. Aan de oprichting van het museum heeft de toenmalige Burgemeester De Zee gestaan, samen met Streurman, Fijn van der Naad en Vos. De begincollectie was nog op de zolder van het gemeentehuis ondergebracht. In 1939 werd een stichting opgericht en in dat jaar een ruimte in het pand aan de Kerkstraat betrokken, waarin ook het politiebureau was gevestigd. Na de verhuizing van het politiebureau naar de voormalige Plantsoenschool, vestigde de bibliotheek zich in het pand. In 1989 nam het museum zijn intrek in de voormalige Rijks Hogere Burger School.
De geschonken objecten uit de beginjaren zijn voor meer dan 90 procent nog aanwezig. Het omvat objecten en documenten uit de zeevaart, maar ook landbouwdiploma’s door de toenmalige Landbouw Winterschool uitgegeven. Ook textiel was onderdeel van de eerste collectie. Wat begon als een kleine verzameling is uitgegroeid tot zo’n 50.000 objecten. Variërend van een knoop van een uniform van de EGTM, een groot schilderij van 4 bij 4 meter, tot het complete bolschip De Familietrouw. Het prachtige monumentale gebouw is met recht het grootste museumstuk geworden. Het museum verteld over de Veenkoloniale geschiedenis, waarvan ze zelf ook toe is gaan behoren.
Bij het museum zijn 114 vrijwilligers actief in 4 werkgroepen. Een fotoscan groep archiveert het vele beeldmateriaal. Er is een groep dat het schip De Familietrouw beheert en ook vaart. Een textielgroep conserveert antieke kleding. De groep Prehistorie verbeeld letterlijk de jagers-verzamelaars. En er is een baliegroep en een rondleidgroep.
