Tijdens de landelijke Open Monumentendag op zaterdag waren in Veendam diverse bijzondere gebouwen toegankelijk voor belangstellenden. Het bood een mooie gelegenheid om kennis te maken met de rijke historie van de Veenkoloniën en de verhalen achter de monumenten.
Op de route stonden onder meer het gemeentehuis van Veendam, het Veenkoloniaal Museum, de voormalige turfcentrale, het Rijksmonument Van Heijningen Bosch, het stationsgebouw, Museum Collectie ter Borg, de Margaretha Hardenbergkerk, de rooms-katholieke kerk en de Grote Kerk van Veendam. Elk pand liet op zijn eigen manier zien welke rol het heeft gespeeld in de ontwikkeling van de streek.
Vrijmetselaarsloge Het Noorderlicht
Bijzonder was dit jaar de openstelling van de Vrijmetselaarsloge Het Noorderlicht aan het Beneden Westerdiep 47. De loge, die normaal alleen toegankelijk is voor leden, gaf een inkijkje in de wereld van de vrijmetselarij. Vrijmetselarij is een eeuwenoude traditie die teruggaat tot de bouwgilden van de middeleeuwen. Vrijmetselaars zien zichzelf als “bouwers aan de samenleving”, waarbij symbolen en rituelen uit de bouwkunst worden gebruikt om stil te staan bij persoonlijke ontwikkeling, zingeving en verbondenheid met anderen. Wereldwijd zijn er loges, maar elke loge heeft ook een lokale inbedding.
Loge Het Noorderlicht in Veendam bestaat al meer dan een eeuw en maakt deel uit van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. De leden komen wekelijks samen in hun logekamer, een ruimte die speciaal is ingericht met symbolen zoals het alziend oog, de passer en winkelhaak. Het plafond is beschilderd als een sterrenhemel, wat symbool staat voor het grotere geheel waarvan ieder mens deel uitmaakt.
Openheid en traditie
Tijdens de rondleidingen vertelden leden over hun motivatie om vrijmetselaar te zijn en hoe de broederschap werkt. Lidmaatschap staat open voor mannen van uiteenlopende achtergronden die bereid zijn te werken aan hun persoonlijke groei en hun rol in de samenleving. Politiek en religie spelen geen rol binnen de bijeenkomsten: iedereen is welkom ongeacht overtuiging.
Een van de leden verwoordde het zo: *“Vrijmetselarij is geen geheim genootschap, maar een genootschap met geheimen. Het ritueel en de symboliek zijn middelen om na te denken over je eigen leven en je verantwoordelijkheid naar anderen. Met Monumentendag delen we graag een stukje van die traditie met de buitenwereld.”
Erfgoed in samenhang
Naast de loge waren in Veendam ook het Veenkoloniaal Museum, de Grote Kerk van Veendam en andere karakteristieke gebouwen toegankelijk. Zo kregen bezoekers een veelzijdig beeld van het erfgoed van de Veenkoloniën: van religieuze monumenten tot industrieel erfgoed en cultuurhistorische panden.
De openstelling van de Vrijmetselaarsloge Het Noorderlicht vormde daarin een bijzondere aanvulling: een kans om kennis te maken met een traditie die voor velen onbekend, maar in Veendam al generaties lang aanwezig is.
Een korte geschiedenis
- 1899 – Oprichting van loge Het Noorderlicht in Veendam. Daarmee kreeg de Veenkoloniale regio een eigen vrijmetselaarsloge, naast de reeds bestaande loges in Groningen en Assen.
- Begin 20e eeuw – De loge groeit gestaag en trekt leden uit verschillende beroepsgroepen: artsen, ondernemers, onderwijzers en ambachtslieden. De diversiteit van de ledenkring weerspiegelt de samenleving van Veendam in die tijd.
- Tweede Wereldoorlog – Tijdens de bezetting worden vrijmetselaars in Nederland vervolgd en loges verboden. Ook Het Noorderlicht moet zijn activiteiten staken; bijeenkomsten vinden in het geheim plaats of worden geheel stilgelegd.
- Na 1945 – De loge wordt heropgericht en hervat haar werkzaamheden. De bijeenkomsten krijgen weer een vaste plek in het logegebouw aan het Beneden Westerdiep 47.
- 20e eeuw – heden – Het Noorderlicht ontwikkelt zich tot een stabiele loge met een sterke lokale verankering. Naast de wekelijkse bijeenkomsten zijn er regelmatig lezingen, culturele activiteiten en samenkomsten met andere loges uit de regio.
- Vandaag – De loge telt enkele tientallen leden en is nog steeds actief op dezelfde locatie. Met de openstelling tijdens Open Monumentendag wil Het Noorderlicht een inkijk geven in een traditie die doorgaans achter gesloten deuren plaatsvindt.
