Door Eindredactie op maandag, 14 augustus, 2017 - 06:00
Tekst Hans van Noort
Vertrek Veendam : 11.18
Aankomst Zuidbroek : 11.25
Even het perron aflopen en je bent bij het Noord-Nederlands Trein & Tram Museum. Hoe simpel kan het zijn. Reis je niet met de trein, dan vind je het museum aan de Stationsstraat 5, 9636 BA Zuidbroek. Bij aankomst valt onmiddellijk de fraaie staat van onderhoud van het oude stationsgebouw op. Zo is het zeker niet altijd geweest. Gelukkig hebben enkele enthousiaste vrijwilligers het pand nog net op tijd kunnen redden uit de hand van de slopers, want… De secretaris van het huidige stichtingsbestuur én een van de mensen van het eerste uur, Rowin Penning, 40 jaar en geboren te Zuidwending, doet zijn verhaal.
Als jongen was hij lid van de modelspoorlijnvereniging Oostelijk Groningen (O.G.) in Delfzijl. Die zocht een nieuw onderkomen. Ze kwamen in contact met de eigenaar van het Strijkijzermuseum in Noordbroek, de heer Guus den Besten – helaas overleden, om ruimte bij hem te huren. Die tipte Rowin en zijn kornuiten dat het station in Zuidbroek zou worden afgebroken en daar wellicht nog mogelijkheden waren. De sloopvergunning was al afgegeven! Er volgden gesprekken met de wethouder. In eerste instantie werden ze nauwelijks serieus genomen, maar langzaam kwam het besef dat je zo’n unieke locatie met zo’n geschiedenis moet zien te behouden. Het stationsgebouw van Zuidbroek is het oudste van de provincie. Er waren van dit type nog veertien andere in heel het land! Om een lang verhaal kort te maken… het gebouw dat zich in desolate toestand bevond is na vele jaren en € 1.4 miljoen gerestaureerd en hoe.
Het station is gebouwd in 1865 en de jaren daarna en geopend op 1 mei 1868. Het was een belangrijke schakel in het goederen- en personenvervoer tussen Harlingen (haven) en Winschoten en later ook Noord- Duitsland/Leer. Harlingen had een flinke zeehaven en was voor bovengenoemd gebied eigenlijk de poort naar de rest van de wereld. Even voor het beeld: Het IJsselmeer was nog gewoon Zuiderzee en de Afsluitdijk bestond nog niet. Aan de ene kant van het station bevindt zich het perron met de spoorlijn, waar de trein stopte en aan de andere kant, straatkant, de paardentram. Hoogtijdagen voor de paardentram lagen tussen 1880 en 1920. Daarna neemt de auto(bus) het vervoer over.
Hans de Lange, suppoost en een van de vrijwilligers, meldt dat het station er een was van de 3e klas der Staatsspoorwegen. Je had vijf klassen, 1 t/m 5, afhankelijk van de grootte. Zwolle had bijvoorbeeld een station van klasse 1. Ook de wachtkamers waren ingedeeld in klassen. Dat had niets met de grootte te maken maar met de status als reiziger. In Zuidbroek was klasse 1 en 2 samengevoegd. Er was een 3e klasse voor de arbeiders van die tijd. Alhoewel zij hoogstwaarschijnlijk weinig per trein hebben gereden.
In 1912 volgde een uitbreiding van het emplacement met meerdere lijnen en werd station Zuidbroek een kruispunt van spoorwegen met rechtstreekse verbindingen richting Veendam/ Stadskanaal en Delfzijl via Noordbroek. De laatst genoemde lijn is in 1934 alweer opgeheven. Er werkten in de gloriedagen wel 50 man op het station Zuidbroek, van kaartjesverkopers vanuit het loket tot stationschef en mensen die de wissels bedienden.
In de oorlog werden onze Joodse landgenoten vanuit Westerbork via Assen/Groningen en Zuidbroek richting de vernietigingskampen getransporteerd. Ook Anne Frank heeft deze route moeten volgen. Deze treinen reden in de meeste gevallen op dinsdag. Menig (oud) inwoner van Zuidbroek heeft briefjes langs het spoor gevonden voor mogelijke nabestaanden of familie. De boodschap daarop doet je nog koude rillingen krijgen. Zoals je weet is dit voor de meesten ook hun laatste tocht geweest. Een monument naast het station herinnert aan deze afschuwelijke transporten. Het eerste transport vond plaats op 15 juli 1942. Het bronzenbeeld is van kunstenaar Anita Franken en is op 7 januari 1994 onthuld.
Op de gedenkplaat staat de volgende tekst:
1940 - 1945
Ter nagedachtenis aan de deportatie
vanuit het opvangkamp Westerbork via
de spoorverbinding Groningen – Nieuwe Schans
met Zuidbroek als vaste stopplaats.
Jaarlijks vindt er op 4 mei hier een herdenkingsplechtigheid plaats met na afloop een samenzijn in het museum.
Het museum draait volledig op vrijwilligers, een kleine 60! De vrijwilligers zijn in werkgroepen ingedeeld t.w.:
Educatiegroep
Receptiegroep
Cateringgroep
Suppoosten
Expositiegroep
Collectiegroep
Technische dienst
Schoonmaakgroep
Activiteiten/evenementengroep en de
PR-groep.
Aan het hoofd van iedere groep staat een coördinator. Deze is tevens afgevaardigde naar het overkoepelende overleg en bestuur. Rowin: “Het is onbeschrijfelijk met hoeveel liefde en passie de mensen hun taken uitvoeren/vervullen, geweldig. Sommige professionals zouden daar nog veel van kunnen leren!”
Vier maal per jaar verschijnt er een magazine “het Tussenstation” waarin aandacht wordt gevraagd voor de wisselende exposities, de historie en de treinen en trams die er gereden hebben, de collectie, de begunstigers, subsidiënten en financiers en uiteraard de agenda. Een boekbespreking, een column en een rubriek van en over de vrijwilligers vervolmaakt het keurig verzorgde boekwerkje. Oplage ligt rond de 350 stuks.
Activiteiten
De agenda van het museum staat bol van activiteiten. Lezingen, dia-avonden van o.a. de Historische Kring Menterwolde, kinderweekend en noem maar op. Voor de kinderen is er een speurtocht door het museum uitgezet. Ook kunnen ze een rangeerdiploma halen! Op 4 oktober wordt de locatie onder de aandacht gebracht van de ondernemersclub en sponsoren vanuit de regio. Bovendien is het station een unieke trouwlocatie. Rowin zelf is hier als eerste in het huwelijk getreden! Verschillende paren zijn hem gevolgd. De bovenzaal, tijdens de openingstijden is het een museumcafé, leent zich bij uitstek voor alle bezigheden. Het is een prachtige zaal geworden daar waar vroeger de stationschef woonde. Ook bestaat de mogelijkheid om deze ruimte af te huren.
In het museum is een permanente expositie van de Model Rail Groep Veendam opgesteld, die elke 2e weekend van de maand te bezichtigen is. De mensen van deze groep laten graag hun modelbaan aan de bezoekers zien en geven uitleg over hoe alles reilt en rijdt.
Samenwerking is er met verschillende groeperingen zoals: STAR, voormalig opvangkamp Westerbork, diverse scholen, Model Rail Groep Veendam, Eerste Wildervankster Paardentram, het Busmuseum en het VKM.
“Wensen voor de toekomst zijn:
Overkapping op perron 1 terug plaatsen;
Bijgebouw naast het station terug;
Wagon (ter nagedachtenis aan de transporten vanuit Westerbork) naast het monument en
Graag zouden we wat meer parkeerplaatsen hebben,” aldus Rowin.
Mogelijk krijgt het museum financiën om deze doelen te verwezenlijken.
We wensen ze daarbij veel succes toe.
Wat is er nou eigenlijk te zien in het museum? Het laat zich aan één kant wel raden. Van de andere kant moet het ook een verrassing blijven.
