Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl

Sinds kort zijn er weer werkzaamheden merkbaar aan het Bocht Oosterdiep op de plek die bij veel Veendammers beter bekend is als de locatie Carel Windt. De alles verwoestende brand op 4 september 2008 betekende het einde van een markant gebouw dat meer dan 100 jaar langs het water gesitueerd was. Het was niet alleen het voormalige pand van Carel Windt dat tegen de vlakte ging, ook een aantal naastgelegen panden waren reeds eerder door brand en verpaupering dusdanig aangepast dat sloop volgden. Wat resteerde was een groot ‘gat' in de bebouwingslijn aan het Bocht Oosterdiep.

Wie vroeger aan het bocht Oosterdiep woonde had het gemaakt. Waar tot voor halverwege de 19de eeuw de economische centra vooral rond de verlaten was gelegen verhuisde het economische centrum van Veendam halverwege de 19de eeuw steeds meer naar het gebied rondom de Kerklaan. Door opkomst van de grote industrieën in de tweede helft van de 19de eeuw werd er door de bekende fabrikantenfamilies veel geld verdiend. Waar welgestelden nu bij elkaar kruipen in villawijken liet men destijds een imposante woning bouwen aan de hoofdweg langs het belangrijkste kanaal in dit geval het Oosterdiep. Niet alleen leden van fabrikantenfamilies ook andere welgestelden lieten grote huizen bouwen langs het Oosterdiep.

Het belangrijkste stukje Oosterdiep was het Bocht Oosterdiep en het was op deze plaats waar de mooiste huizen verschenen. Eind negentiende eeuw en begin twintigste eeuw werden de mooiste huizen gebouwd waarvan nog enkele terug te vinden zijn aan het bocht Oosterdiep. Door de aanwezigheid van al die grote villa's kreeg het Bocht Oosterdiep de bijnaam; Keizersgracht van het Noorden. Dat het Bocht Oosterdiep belangrijk was blijkt wel uit het feit dat het eerste postkantoor reeds in 1869 aan het kanaal verrees. Een echt in het oog springend gebouw was het voormalige winkelpand van Carel Windt.

Doch het pand kent een voorgeschiedenis als woonhuis. In de tweede helft van de negentiende eeuw laat Gerardus Maria Baart de la Faille, notaris, het huis bouwen. Het is een markant gebouw dat opvalt door de breedte ten opzichte van de geringe diepte van de villa. Des te breder de voorgevel des te meer aanzien. De villa is rijk aan ornamenten in de gevel en staat op een prominente plaats aan de bocht in het Oosterdiep. Vanaf het balkon kon zowel richting het centrum als richting Wildervank worden gekeken. Aan de zuidzijde was een open ruimte daar de woning van V.G.A. Wilkens nog niet is gebouwd. De fam. de la Faille blijft kinderloos en verdwijnt na overlijden uit de Veendammer geschiedenis.

De woning wordt betrokken door de zoon van de oprichter van DWM, Ubbo Wilkens. Ubbo Wilkens maakt naam in de Veendammer geschiedenis dat hij tot tweemaal toe de post van burgemeester bekleed. Hij begon in 1901 als wethouder en op 14 maart 1907 benoemd tot burgemeester tot 1910 toen Ubbo Wilkens een aanstelling als gedeputeerde aanvaarde. In 1920 aanvaarde hij het ambt als burgervader wederom maar overleed op 10 mei 1921 aan een hartaanval.

Het markante pand aan het Bocht Oosterdiep werd naderhand verkocht en kreeg als nieuwe bewoners de fa. Windt. Langzaam maar zeker verloor het pand zijn woonfunctie en kreeg het steeds meer de functie van woon- winkel pand zoals ook andere markante panden aan het Bocht Oosterdiep hun oorspronkelijke functie verloren. De rijke uitstraling die het Bocht Oosterdiep aan het begin van de 20ste eeuw had ging lang maar zeker verloren. De voorname fabrikantenfamilies verlieten de villa's aan het Bocht Oosterdiep. Door de veranderde functie die het markante pand kreeg veranderde ook de indeling van de gevel. De monumentale ondergevel werd een winkelpui terwijl ook de bovengevel niet ongeschonden bleef. Het balkonnetje verdween en werd een uitbouw geplaatst aan de voorgevel. Ook de directe omgeving van het pand veranderde in snel tempo. De rijke uitstraling die het Bocht Oosterdiep aan het begin van de 20ste eeuw had verdween. Er was na de tweede helft van de 20ste eeuw weinig aandacht meer voor de kapitale woningen en hun monumentale gevels. Gebouwen werden afgebroken en gevels zonder enige kennis van zaken vernield. Zo ook het pand van notaris de la Faille. Eind negentigerjaren van de vorige eeuw nam Kroon de zaak over van Carel Windt en zette de metaalwarenzaak verder. Na nieuwbouw aan de Cereslaan verhuisde Kroon en werd het pand aan het Bocht Oosterdiep verlaten.

Het monumentale pand verdween in de zakken van een pandjesbaas die alleen oog had bij de verhuur en de buitenzijde liet verpauperen. In het pand was nog een tijdje een videotheek gevestigd maar na een interne brand kwam het pand leeg te staan. De verpaupering en verloedering van het eens zo monumentale pand begon. De pandjesbaas was intussen in het bezit gekomen van drie naastgelegen panden die eveneens het lot van verpaupering te wachten stonden wat uiteindelijk zou leiden tot sloop. Maar de rode haan hielp mee en zorgde ervoor dat twee van de drie naastgelegen panden versneld uit het straatbeeld verdwenen. Het zelfde lot wachtte uiteindelijk ook het monumentale notarispand dat ooit burgemeester Ubbo Wilkens tot zijn bewoners heeft gekend.

Op donderdag 4 september 2008 brandde het pand volledig uit en werd het versneld gesloopt samen met de restanten van de drie naastgelegen panden. Wat resteerde was een groot ‘gat' dat door de intredende crisis langer bleef bestaan dan gehoopt. Maar is het dan zover dat op één van de prominentste plekken van Veendam weer wordt gebouwd. Daar dit deel van het Oosterdiep onder beschermd stadsgezicht valt moet rekening gehouden worden met de uitstraling die de gevels krijgen. Afgaande op de tekeningen ben ik blij dat het losse gevels worden en dat er niet één lange blokkendoos komt te staan zoals in eerste instantie de bedoeling was of een tweede Veenlust.

De naam Keizersgracht van het Noorden zal het Bocht Oosterdiep nooit meer verkrijgen maar laten we zuinig zijn op de restanten die nog resteren. Hoe de nieuwbouw er uit gaat zien en of het een aanvulling is van de omgeving zal moeten blijken bij oplevering.