Oud Veendam

Gebouwen, deel 1



Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl


Niet één van de vele borgen die Veendam rijk is geweest is ontkomen aan de slopershamer. Op de hoek van het Beneden Westerdiep en de Westerbrink stond tot de afbraak in 1910 de borg Somerlust. De borg is waarschijnlijk aan het eind van de 17de eeuw gesticht. Bekende families die de borg hebben bewoond zijn de familie Trip en de familie Nauta. Achter en naast borg bevond zich het grootste bos van Veendam. Aan de achterzijde werd het bos begrensd door de Zwarteweg, een zandweg op de grens van Borgercompagnie en Veendam. Volgens overlevering was het mogelijk om via een laan door het bos en de Zwarteweg bij de borg Welgelegen in Sappemeer te geraken zonder gebruik te maken van de openbare weg. De borg werd in 1910 afgebroken en het bijbehorende bos werd gekapt.

Halverwege het Beneden Westerdiep, iets zuidelijker dan de huidige Brongersstraat aan de wegzijde, bevond zich de borg Vredenrust. De borg,‘Vrede en rust' later ‘Vredenrust' dateert uit het midden van de 18de eeuw. Bij de borg behoorde een grote tuin en vele landerijen die zich uitstrekten tot aan de Oude AE. De borg heeft o.a. dienst gedaan als kostschool. Tot de laatste bewoners behoorden de fam. Siertsema en Huges. Na het overlijden van de laatste bewoonster in 1908 werd de borg en bijbehorende grond aangekocht door de fam. Bolhuis. De borg werd afgebroken en de achterliggende tuin met vijver werd omgezet in landbouwgrond. In de jaren vijftig en zestig werd hierop een deel van de wijk Plan Noord gebouwd.

Het huidige gebied tussen de Niewoldstraat en huize Woelwater werd voor 1908 ingenomen door het landgoed van de borg Oud- Buitenwoel. Hoewel de exacte bouwdatum niet bekend is mag men aannemen dat ook deze borg uit de 18de eeuw stamt. Veel is er niet bekend over de bewonersgeschiedenis van de borg. De bekendste familie die de borg bewoond heeft is de familie Van der Tuuk. De laatste bewoner van de borg was burgemeester P.J. de Hoop. Na zijn vertrek naar Sneek werd de borg verkocht aan de Veenkoloniale Levensverzekeringsmaatschappij die het liet afbreken. Op vrijgekomen grond werden de woningen aan de Buitenwoelkade gebouwd

De enige foto die er bekend is van de oude borg Veenlust. Deze foto, van de bekendste borg die Veendam heeft gehad en waarvan de naam nog steeds voorleeft,
werd genomen vlak voor de afbraak in 1883. Op deze plaats stond ooit het Ommelanderhuis. Het huis werd gebouwd in de 17e eeuw in opdracht van de Ommelander Heeren, recht tegenover de plaats waar de Ommelanderwijk uitmondt in het Oosterdiep. Omstreeks 1700 was de borg reeds in gebruik als woning en droeg het reeds de naam Veenlust. Na de dood van de laatste eigenaresse werd de borg op afbraak te koop aangeboden. De borg en het bijbehorende landgoed werden gekocht door enige heren van stand. Deze lieten op de plaats van de borg in 1884 het door hen gekochte Duitsche restaurant, dat stond op de wereldtentoonstelling van 1883 te Amsterdam, verrijzen.

Nadat de borg Oud-Buitenwoel was afgebroken werd er een nieuwe bestemming gezocht voor de vrijgekomen grond van het voormalige landgoed. In 1911 kocht Burgemeester Van Beresteyn iets zuidelijker van de oude borg een stuk grond om daar zijn villa Nieuw- Buitenwoel te laten verrijzen. Daarvoor woonde de voormalige burgemeester aan de Kerklaan. Deze woning werd afgebroken om een doorbraak te forceren voor het nieuwe uitbreidingsplan Tussendiepen waarvan Van Beresteyn één van de initiatiefnemers was. Van Beresteyn liet zijn villa ontwerpen door een bevriend architect de heer Stuivinga. Deze architect was mede verantwoordelijk voor de verbouw van het gemeentehuis in 1913.

Naast de villa Nieuw-Buitewoel vinden we de villa Woelwater. De villa dateert van ± 1875 en werd door een wijk gescheiden van het naastgelegen Nieuw- Buitenwoel. Deze wijk gaf schepen met klei toegang tot de achtergelegen steenfabriek. De villa was tot de demping van het Westerdiep alleen toegankelijk via de voorgelegen ophaalbrug. Alhoewel de villa heden ten dage nog steeds aanwezig is heeft het veel van zijn uitstraling verloren mede door de demping van het diep en het verdwijnen van de bijbehorende brug