Rink Oosting is amateurhistoricus en verzamelt oude foto´s en verhalen die de geschiedenis van Veendam vertellen. Wekelijks op parkstadveendam een nieuw verhaal, zoveel mogelijk inhakend op de actualiteit, omlijst met foto's. Mocht u zelf in het bezit zijn van oude foto's, ansichtkaarten, dia's, oude nota's, verhalen enz. U kunt Rink Oosting bereiken op telefoonnummer 06-41586400 of per e-mail: rinkoosting@wanadoo.nl
Op de site van het Dagblad van het Noorden las ik over de plannen die voorgesteld werden om te komen tot een facelift van het gebied rondom het kerkplein en het deel van de kerkstraat dat in de volksmond Verlengde Kerkstraat wordt genoemd. Er wordt gesproken over het herstellen van oude zichtlijnen aanpakken van het verkeer en winkelpanden die worden voorzien van verschillende geveltjes. Veel is er in de afgelopen decennia veranderd in dit deel van de Kerkstraat. Diverse malen zijn panden afgebroken, nieuwe panden gebouwd en diverse verkeersmaatregelen genomen. De jongere generatie zal echter geen idee hebben hoe het er voor pakweg zeventig jaar geleden uitzag. In de komende twee afleveringen wil ik u meenemen naar de Kerkstraat van voor de 2de WO. In de eerste aflevering bekijken we de directe omgeving van de het huidige kerkplein
Reeds in 1660 geeft A.G. Wildervank de aanzet tot de bouw van de Nederlands Hervormde kerk in Veendam aan een dwarslaan, die liep tussen het Oosterdiep enerzijds en het Westerdiep anderzijds, later Kerklaan genoemd. De bouw van deze kerk geeft aan dat Veendam in deze periode reeds een nederzetting van redelijke omvang moet zijn geweest. In 1662 kwam de kerk gereed. Deze laan was op dat moment, naast het Boven en Beneden Dwarsdiep de enige verbinding tussen het Ooster- en Westerdiep. De laan was niet geheel recht, op „b 2/3 gerekend vanaf het Bocht Oosterdiep lag een flauwe bocht.
Naast de kerk werd later ook een school gesticht. De laan kende in het begin niet de economische belangrijkheid die het later zou krijgen. Tot halverwege de 19de eeuw lagen de economische centra nog vooral rondom de verlaten. De kerk was dan ook gelegen tussen deze twee centra. In de loop van de 19de eeuw werd de economische centra rondom de verlaten langzaam maar zeker verlegd naar het Bocht Oosterdiep en de Kerklaan. Kleine woningen, boerderijtjes en bedrijfjes werd vervangen door imposante woonhuizen van notabelen, boerderijtjes verdwenen en bedrijfjes werden vervangen door grote monumentale woonwinkel panden.
Vooral in het gebied rondom de kerk werden verrezen grote panden. De Kerklaan werd langzaam maar zeker ‘volgebouwd'. De kerk stond niet aan de laan zelf maar zo'n zestig meter achteraf. Het uitzicht op de kerk werd belemmerd door de bebouwing langs de Kerklaan. De huidige opening in de bebouwing heeft tot de 2de WO nooit bestaan. De kerk was bereikbaar via een door zware bomen omzoomd kerkpad dat gelegen was langs het schoolplein.
Tot het begin van de 20ste eeuw blijft de gesloten bebouwing in de bocht van de Kerklaan bestaan. In 1907 koopt de gemeente van de weduwe Wichers het monumentale woonhuis met de bedoeling het te slopen. De vrijgekomen grond moet de toegangsweg worden voor de nieuwe Rijks HBS en het latere uitbreidingsplan Tusschendiepen.
Het huis wordt uiteindelijk in 1911 met de grond gelijk gemaakt. Aan de rechterzijde van het afgebroken pand staat het woonhuis van de fam. Mulder terwijl aan de linkerzijde het woonhuis van kassier Hazewinkel stond. Het tweede pand links naast de ontstane opening werd gebruikt als pastorie van de Ned. Herv. Kerk.
In de jaren dertig begon Veendam verder uit te groeien met de bouwactiviteiten in de wijk Plan Zuid. Tot die tijd werd het gebied achter de Kerkstraat tot aan de Schoolstraat gebruikt voor landbouw. Als ontsluitings- en doorgaande weg tussen het Boven Oosterdiep en het Boven Westerdiep werd de Julianalaan aangelegd. Om een aansluiting te creëren met de Kerkstraat besluit men tot de aanleg van de latere Pinksterstraat. Voor de aansluiting op de Kerkstraat heeft men de winkel en werkplaats nodig van de fam. Stant die aan de linkerzijde van het kerkpad een fietsen annex motorzaak drijft.
De fam. Stant wordt gevraagd of men de zaak wil verkopen doch de familie stelt als voorwaarde dat men in de Kerkstraat wil blijven. Aan de overzijde bevindt zich de pastorie die vrij komt. De fam. Stant besluit de zaak aan de overzijde voort te zetten. Het winkelpand wordt in 1939 afgebroken en vormt tezamen met het kerkpad de nieuwe laan. De nieuw laan ligt recht tegenover de Winkler Prinstraat waardoor een doorgaande weg tussen Plan Zuid en het Plan Tusschendiepen ontstaat. Door het uitbreken van de 2de WO komen verdere werkzaamheden stil te liggen. De nieuwe laan blijft ongeplaveid liggen gedurende de oorlog.
Aan beide zijden van de Kerkstraat zijn nu doorbraken gerealiseerd. Door de aanleg van de Pinksterstraat komt de kerk nu in het zicht vanuit de Kerkstraat. Doordat de Kerkstraatschool zijn functie als school verloor na de oorlog werd ook het voormalige schoolplein opgeofferd voor de aansluiting en realisatie van het kruispunt met de Kerkstraat.
Door de aanleg van de Pinksterstraat komt het voormalige huisje van Evert Bos tevoorschijn. Evert Bos was als groenopzichter in dienst van de gemeente en was tevens de man die het plantsoen, dat 's nachts op slot ging, in de gaten hield.
Halverwege de jaren zestig en begin jaren zeventig verdwijnen wederom panden rondom de bocht in de Kerkstraat. In de jaren vijftig was reeds het huisje van Evert Bos onder de slopershamer verdwenen.
Halverwege de jaren zestig werd de drieborg die links naast het gasthuis(nu JUMBO) stond gesloopt en in 1966 vervangen door een flat met daaronder twee winkels. Doordat de flat dwars op de Kerkstraat werd gebouwd werd het ‘gat' in de bebouwing van de Kerkstraat nog groter.
Aan de andere zijde werd de voormalige woning van de familie Mulder vervangen door nieuwbouw van het warenhuis HEMA. In 1969 ging de Winkler Prinsstraat en de Kerkstraat volledig op de kop. De loop van straten werd verlegd, de Kerkstraatschool werd afgebroken evenals het naastgelegen meesterhuis. Op de plaats van het meesterhuis verrijst het bankgebouw van de Bondsspaarbank terwijl het perceel van de Kerkstraatschool onbebouwd blijft. De open ruimte aan de zuidzijde is nu op zijn breedst.
Volgende week pakken we de draad weer op in de jaren zeventig, we zien hoe de Kerkstraat verder verandert door sloop van beeldbepalende panden.
