Tekst Hans van Noort
De kippen hebben het zichtbaar naar hun zin bij Aart en Jasmijn van den Ham van pluimveehouderij ”De Dallen” aan de Wildervanksterdallen 63. Ze spitten er vrolijk op los, springen in de boompjes, zitten achter vliegende insecten aan, liggen zonnend op een grote kluit en/of nemen een stofbad. Maar… daar moet natuurlijk wel wat tegenover staan! We verwachten toch minstens elke dag een lekker eitje!
Het pluimvee zit Aart (31 jaar) in de genen, zijn opa hield al kippen op professionele basis in Nijkerkerveen. Na zijn opleiding aan het Groenhorst College MBO in Barneveld specialiseert hij zich in pluimvee. Via Funda komt hij in deze omgeving terecht. In juli 2011 neemt hij het bedrijf over van de fam. Woltjer. Hij wil graag biologisch gaan boeren, maar voordat dat mogelijk is mag er in de uitloop één jaar al géén chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest en niet biologische mest gebruikt zijn. Daarna kun je pas het keurmerk “biologisch” verkrijgen. Om deze reden wordt dit traject al ingezet tijdens de aankoop periode. Vanaf juli verbouwt en moderniseert Aart de stal en in december 2011 komen de eerste biologische kippen. In 2013 krijgt Aart de mogelijk om de stalinrichting van zijn ouders over te nemen en deze te plaatsen in een bestaande stal. In deze stal gaat hij scharrelkippen houden. In 2014 trouwt hij met Jasmijn Riedstra waarna ze samen doorgaan met het bedrijf in een VOF (vennootschap onder firma). In 2015 dient Willemein zich aan. Een wolk van een dochter. Naast het moederschap en het bedrijf is Jasmijn nog twee ochtenden actief als onderwijsassistente aan een school in Oostwold.
Terug naar de kippen
De bio-hennen komen op het bedrijf als ze ongeveer 17 weken oud zijn. Ze krijgen in die periode de verplichte inentingen en worden biologisch opgefokt. Het kippen-ras is Brownick. Dit is een bruine kip met af en toe een witte veer. In het begin moeten ze echt wennen én opgevoed worden. Ze moeten leren dat ze ’s nachts op stok gaan en hun eitjes leggen op de daarvoor bestemde plek. Aart: “Dat vraagt de nodige aandacht en werk. Meestal gaan ze uit zichzelf wel op stok, maar die dat niet doen moet je ze erop zetten. Van de 15.000 hennen zijn er altijd wel een aantal die je even moet helpen. Dit proces duurt ongeveer drie weken.”
Waarom is dit, vraag je je misschien af?
“De eieren worden via een band automatisch naar de inpakker getransporteerd. Het is natuurlijk geen doen om eieren van de grond te moeten rapen.” Zijn de kippen gewend, dan mogen ze nadat ze een eitje gelegd hebben naar buiten. Dat is rond 10 uur. Ze kunnen dan vrij rondlopen en scharrelen over het land en in de stal. ’s Avonds met zonsondergang gaan de luiken dicht en moet iedere kip weer binnen te zijn. Een enkeling komt wel eens te laat en moet dan noodgedwongen buiten slapen. Ze zijn dan een gemakkelijk prooi voor roofvogels - buizerds – of marters. Het land is voorzien van een gaashek met schrikdraad. Vossen, die graag een kippetje verslinden, hebben hier een hekel aan en blijven weg.
Eieren
Kippen leggen ongeveer 300 eieren per jaar. In de 14 maanden dat ze op “De Dallen” verblijven, zijn ze het meest productief. Dus dagelijks moeten rond de 13.500 biologische eieren ingepakt worden! Naast de bio-eieren hebben Aart en Jasmijn nog een andere stal. Hierin zitten hennen van het ras Lohman. Deze hennen komen niet buiten en zijn dus “gewone” scharrel hennen. Ook deze hennen leggen eieren, die eveneens ingepakt moeten worden. Dat zijn dus scharreleieren. Genoeg werk dus. Soms lijkt het een Babylonische spraakverwarring als we het over eieren hebben.
Gelukkig weet expert Aart hier alles van. “Je hebt eigenlijk drie soorten eieren. Scharreleieren, vrije uitloop eieren en biologische eieren. Ook zijn er biologische Demeter-eieren, die alleen in natuurvoedingswinkels verkocht worden – gemakshalve laten we die even achterwege. Binnen de scharrel- en vrije uitloopeieren heb je nog duidingen die op het voer slaan: maïseieren en viergranen eieren. Dat is het.”
Het voer bepaalt voor een groot deel de smaak van de eieren. Gebruik je raapschroot of vismeel door het voer van de kippen dan krijg je eieren die minder van smaak zijn of zelfs smaakafwijkingen kunnen hebben. Bij “De Dallen” gebruiken ze mengvoer met ingrediënten als maïs, erwten, aardappeleiwit, soja en graansoorten als tarwe, triticale (kruising tussen tarwe en rogge), gerst en haver. Deze samenstelling is in overleg met de leverancier bepaald. Alle bestanddelen worden apart gebroken, vermalen en weer vermengd om een zo homogeen mogelijk product te krijgen. Zelf voert Aart ze nog bij met zelf gemalen maïs en/of tarwe plus kalksteentjes. Dit laatste is om de hen voldoende kalk te verstrekken om een stevige schaal om het ei te produceren.
Dit jaar heeft Aart een stukje land ingezaaid met maïs. Aan het einde van het seizoen wordt dat gehakseld en in baaltjes geperst. Zo’n baaltje komt dan in de overdekte uitloop (gedeelte van de stal) zodat de kippen hier lekker van kunnen snoepen, mee spelen en wat ze er van eten is nog eens super gezond ook.
Scharreleieren hebben een wat donkerdere eidooier dan biologische eieren. Dit komt omdat aan het voer van de scharreleieren caroteen wordt toegevoegd. Biologische eieren hebben dus de natuurlijke dooier kleur. Biologische eieren worden per stuk verkocht, de scharreleieren gaan per gram gewicht. Met regelmaat en soms onverwachts komen keurmeesters langs om de eieren en de stallen te controleren. De Dallen is gecertificeerd voor SKAL (biologische regelgeving in Ned.), IKB (hygiëne controle) en KAT (Duitse controle om daar te mogen leveren). Een ander feit is dat witte kippen iets meer eieren leggen dan bruine. Dat zijn er ongeveer tien op jaarbasis. Het lijkt niet veel, maar als je zo’n groot aantal kippen houdt, telt het aardig aan.
De Nederlandse markt is het meest gecharmeerd van bruine eieren, in Duitsland hebben ze liever witte!
Voordat de kippen naar buiten gaan komen ze eerst in een soort wintergarten. Een gedeelte van de stal, dat overdekt is. Echt buiten komen ze in het bosplantsoen (ruim 100m) terecht. Het bosplantsoen biedt bescherming tegen de zon én roofvogels. Bovendien zorgt het voor wateropname, zodat dit scharrelgedeelte niet te nat wordt en de kippen met schone pootjes weer naar binnen gaan. Voordeel hiervan is dat als de kippen schoon zijn, ook de eischaal schoon blijft…
Na het bosplantsoen volgt een gedeelte grasland (200m). In het grasland is van alles te vinden voor de hennen, toch komen daar alleen de kippen die zin hebben om wat verder te wandelen. Het is er nooit druk en blijft dus groen. Als de hennen na 14 maanden weer vertrekken gaan ze naar een speciale slachterij in Dronrijp – Friesland. Daar maken ze er speciale bio-producten van. Bij de wisseling is het een aantal weken drukte van belang. De stallen moeten weer schoongemaakt en gedesinfecteerd worden voordat de nieuwe lichting hennen zich aandient.
Verkoop
De eieren worden particulier verkocht via ‘t eihuys. Daar staat een automaat. Grotere hoeveelheden bijvoorbeeld voor de JUMBO, Parkzicht, Borgerswoldhoeve, bakkerijen Riedstra en Zijlema worden bezorgd. De massa wordt drie maal per week opgehaald door een Duits bedrijf – Heidegold. Die zet ze o.a. af bij verschillende supers aldaar.
Aart en Jasmijn gaan voor kwaliteit. Ze zijn daarom lid geworden van de Vereniging Bio Meerwaarde Ei. Een landelijke club enthousiaste pluimveehouders, die bio hoog in het vaandel hebben. Hun doelstelling is:
- Krachtenbundeling door samenwerking;
- Belangenbehartiging;
- Eerlijke eierprijs;
- Hoogwaardige kwaliteitseieren;
- Transparantie;
- Langdurige relaties opbouwen en
- Korte en snelle communicatie.
De toegang tot de stallen is zéér beperkt en strikt gebonden aan strenge hygiëne regels, dit alles ter voorkoming van ziektes in de kippen.
De aloude slagzin: “Eénmaal per etmaal een ei maal” is zo gek nog niet. Zeker niet met de kwaliteitseieren van Aart en Jasmijn. Hopelijk nog lang een kakelbonte pluimveehouderij op de Dallen 63.
Meer info: www.pluimveehouderijdedallen.nl
