Op Goede Vrijdag 30 maart worden ’s avonds tussen half acht en half negen onder leiding van Doewe Kraster de koralen uit de Mattheus Passion gezongen door koor Cantiamici met begeleiding van instrumentalisten uit orkest Lucarne. Hiermee klinkt als het ware een echo uit het rijke Veendammer muziekleven van het tweede kwart van de vorige eeuw. Toen woonden en werkten hier de Duitse dr. Fried Schmidt-Marlissa en zijn vrouw Martha Gelzenleuchter.
Biografie in september
Op 8 september van dit jaar verschijnt een boek over het leven van dit echtpaar. Bij het grote publiek zijn zij in de vergetelheid geraakt, maar zij drukten beiden een groot stempel op het muziekleven van de stad en de provincie Groningen. Hun namen zijn verbonden aan heel wat koren, zo richtte Fried in 1924 de Groningsche Bach-Vereeniging’ op, en was Martha in 1958 een van de oprichters van de Operettevereniging Veendam-Wildervank.
Herman S.J. Zandt werkte aan een biografie over hen, maar hij overleed in 2012. Zijn zoon Herman heeft het stokje overgenomen en de boekpresentatie zal, heel toepasselijk, plaatsvinden in de Grote Kerk van Veendam, waar Schmidt-Marlissa zoveel jaar als musicus aan verbonden was.
Nieuwigheden
Schmidt-Marlissa introduceerde nieuwigheden zoals de Duitse traditie van een in de eredienst gewortelde ‘gereguleerde kerkmuziekpraktijk’. Een voorbeeld daarvan is de zgn. ‘Lijdensbetrachting, toentertijd een voor geheel Nederland uniek verschijnsel, omdat de (in een kerkdienst altijd aanwezige) ‘meditatie’ door een predikant ontbrak. Bijbelse gedachten en bijbelteksten in berijmde vorm waren alleen in liedvorm aanwezig. Zo ontstond een ‘Passions-Musik’ (Passie-Muziek) met zangers en instrumentalisten, zowel solo als in koor of orkest, in wisselende bezetting. De ‘gemeente’ zong een aantal bekende kerkliederen.
Op 16 maart 1925 vond in Veendam zo’n ‘muzikale lijdensoverdenking’ plaats. De krant ‘De Noord-Ooster’ schreef daarover o.a.: ‘De protestantse eere-dienst kenmerkt zich meestal door soberheid en is niet in kunstzinnige vormen vervat. Deze 'lijdens'-avond daarentegen stond juist in het teeken der kunst en geconstateerd kon worden dat bezoekers van allerlei kerkelijke richting de wijding begeerden die er van uitging.’
In 1935 werd er onder zijn leiding zelfs een complete Matthäus Passion van Bach ingestudeerd en uitgevoerd in Veendam en in Hoogezand.
Op vrijdag 30 maart klinken de koralen uit dit grote werk opnieuw, de tussenliggende teksten die Bach verwerkte tot recitatieven, aria’s en grote koorwerken worden niet gezongen maar gelezen. En net als bij de avonden van Schmidt-Marlissa zingt de ‘gemeente’ zelf ook enkele liederen. De toegang is vrij.
