Tekst Hans van Noort
Foto's Henk Gibcus
’s Maandagsmiddags wordt het Museumplein gesierd met marktkraampjes. Zo’n tien keer per jaar staat er ook vrijdags een wel heel bijzondere “marktkraam” namelijk de MAL. De MAL? Wat moet ik me daarbij voorstellen? De MAL is de Mobiele Afname Locatie van Sanquin, zeg maar een bloedbank op wielen. Oh, ja die heb ik wel eens zien staan. Maar wat gebeurt daar eigenlijk?
In een gesprek met Annemieke Habraeken van de afdeling donorrelaties van Sanquin wordt alles belicht en verduidelijkt.
MAL
Dit jaar staat de MAL nog op 9 september, 28 oktober en 30 december bij vanBeresteyn. Vrijdagsmorgens vroeg rijdt de chauffeur met zijn truck plus uitschuifbare trailer richting Veendam. Op het Museumplein aangekomen brengt hij alles in gereedheid om de donors vanaf 08.00 uur te kunnen ontvangen. Dat houdt onder andere in: de MAL aansluiten op de elektrische voorzieningen, digitale verbindingen maken, de intake balie installeren in vanBeresteyn, aan beide zijden de “kraam” uitschuiven en het toegangstrapje plaatsen. In uitgeschoven stand heeft de MAL een oppervlakte van maar liefst 68 m². De medewerkers bloed inzameling en donorarts zijn ook bijtijds aanwezig om binnen alles voor te bereiden. Hygiëne, veiligheid, privacy en klimaatbeheersing worden ook in de MAL gegarandeerd. Als de taak van de chauffeur erop zit vertrekt hij weer met de truck. Aan het einde van de dag, 15,30 uur, voltrekt het ritueel zich in omgekeerde volgorde en wordt de aanhanger opgehaald door een collega. Op naar een volgende plaats….
Sanquin heeft in Nederland vijf van deze mobiele afname locaties in gebruik. Binnen zijn acht afnamestoelen en 3 keuringskamers. Per dag kunnen ca. 85 personen (maximaal 120) in deze locaties bloed geven.
Mag die bus daar zomaar de gehele dag staan? De gemeente heeft toestemming gegeven om de MAL op de aangevraagde dagen/tijden daar neer te zetten.
Procedure
In Veendam en omstreken staan ongeveer 500 donors geregistreerd. Een aantal donors krijgt, veertien dagen voordat de MAL op het Museumplein komt, een oproepkaart. Met deze kaart kunnen ze naar de intake balie gaan en zich registeren. Hierbij is een identiteitsbewijs verplicht. Je krijgt een keuringslijst mee die aan een van de tafeltjes in de foyer van vanBeresteyn ingevuld moet worden. Er zijn omstandigheden dat je géén bloed mag geven! Bijvoorbeeld: een verblijf in het buitenland achter de rug, ziekte of een operatie hebt ondergaan. Sanquin adviseert donors om vooraf op de computer thuis de donortest (www.sanquin.nl/doededonortest) te doen. De kans dat je dan voor niets komt, wordt hierdoor verkleind. De ingevulde keuringslijst wordt in een van de keuringskamertjes met een verpleegkundige besproken. De bloeddruk en hartslag wordt opgemeten en het HB-getal bepaalt. Is alles OK, dan kan de afname beginnen. Bij twijfel beslist de aanwezige arts of er bloed gegeven mag worden of niet. Mannen mogen 5 x per jaar bloed geven, vrouwen 3 maal. Het aantal malen dat je per jaar bloed mag geven is ook een beetje afhankelijk van welke bloedgroep je hebt. Het gehele proces van intake, bloedgeven en even bijkomen onder het genot van een kopje koffie met wat lekkers of een broodje duurt ongeveer een klein uur.
1e keer
Als je voor de eerste keer bloed wil geven is de systematiek iets anders. Na je aanmelding als donor krijg je een oproep voor een uitgebreid medisch onderzoek bij de bloedbank en er volgt een gesprek met een arts. Er worden dan vier buisjes bloed van je afgenomen. Hiervan wordt o.a. de bloedgroep bepaald en getest op hiv, hepatitis B en C en syfilis. Voor de keer daarop krijg je een uitnodiging om dan écht voor de 1e keer bloed te geven.
Je ziet, de bloedbank gaat niet over één nacht ijs! Veiligheid staat voorop.
Je kunt je als donor aanmelden tussen 18 en 65 jaar. Je mag bloed geven tot je 70ste verjaardag.
Bloed
Het gedoneerde bloed wordt nooit direct gebruikt voor transfusies aan patiënten. Om transfusiereacties te voorkomen, krijgen patiënten alleen dat component waar ze behoefte aan hebben. Zo kunnen met jouw bloed meerdere mensen geholpen worden!
Een donor geeft per keer ca. 500 ml bloed. Na afname wordt dit gecentrifugeerd en in verschillende fracties gescheiden, producten genaamd. Deze zijn: erytrocyten (rode bloedcellen), bloedplasma en buffycoat – leukocyten (witte bloedcellen) en trombocyten (bloedplaatjes).
Uiteraard worden aan transport, bewaren e.d. van bloed strenge eisen gesteld.
Waarom doneren?
We spreken met enkele donors zowel tijdens de afname als erna bij de koffie. Die koffie met broodjes wordt dit dagdeel verzorgd door mevrouw Alie Oldenburger. Zij is een van de tien vrijwilligsters in Veendam. Ze doet dit werk al ruim 16 jaar! Eerst in de Steenstraat, daarna bij Dukdalf en daarna bij het Stadion aan de Langeleegte. “Gezellig en een praatje met donors,” glimlacht Alie. “Daar doe ik het voor.” Zij is drie maal per jaar aan de beurt en het dagdeel is ongeveer 2½ uur.
Terug naar de donors. Frits Mennega geeft al bloed vanaf zijn 18e jaar. Vandaag heeft hij voor de 91ste keer gedoneerd. “Ik vind het de normaalste zaak van de wereld.”
Trienka Rohrbach doneert voor de 1ste keer. “Ik heb gelezen dat het hard nodig is. Verder vind ik het zinvol en is het een voorrecht bloed te mogen geven. Ben je in ieder geval gezond!” Bij de koffie: En hoe ging het? “Geen problemen hoor. Het ging prima. En… ik blijf geven.” Aan het raam ligt Anne-Margreet Drenth. Zij geeft vandaag alléén de vier buisjes en mag als alles goed is de volgende keer voor het eerst écht bloed geven.
Bert Veen kreeg in dienst een halve dag verlof voor het geven van bloed. “Toen ben ik blijven hangen,” zegt hij een beetje trots. “Ik doe het om de mensheid te helpen. Als jezelf in het ziekenhuis belandt, ben je toch ook blij als je geholpen wordt.”
Er zijn in Nederland ongeveer 350.000 donors. Door natuurlijk verloop en andere oorzaken zijn er in 2016 zeker 57.000 nieuwe donors nodig! Ben je nieuwsgierig hoe dat in zijn werk gaat daar op het Museumplein, meld je dan aan via www.ikgeefbloed.nl Met je oproepkaart en je identiteitsbewijs kun je overigens overal in het land bloed geven. Voorbeeld: Mevrouw X woont in Ommelanderwijk en geeft bloed. Twee keer vanaf de camping op de Veluwe. Ze rijdt dan naar Nunspeet waar ook een MAL met regelmaat staat. De andere keer “gewoon” in Veendam.
Bloed is leven. Bloed redt levens.
In Veendam doneren 500 mensen bloed, prachtig. Maar op een bevolking van ca. 28.000 is dat zéér gering! Als je kinderen, zieken en ouderen > 70 jaar niet meerekent houd je misschien (zéér grove schatting) 15.000 mensen over. Dat is ruim 3% donor….
Mag Sanquin de volgende keer ook jou verwelkomen?
