OMARMEN - Dit jaar is het 71 jaar geleden dat er voor Nederland een einde aan de Tweede Wereldoorlog kwam. Ook in 2016 vonden in de gemeente Veendam de uitgebreide herdenkingen plaats bij de vijf oorlogsmonumenten. Voor het herdenken van oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook van diegenen die de afgelopen jaren gevallen zijn (zie ook onze eerdere berichten).
Het thema van de 4 mei herdenking van dit jaar is ‘De vrijheid omarmd'. Naast de gemeente hebben ook diverse andere organisaties een bijdrage geleverd.
Herdenkingsbijeenkomst
Voorafgaand aan de herdenkingen vond in de PKN kerk aan de J. G. Pinksterstraat de herdenkingsbijeenkomst plaats. Gastheer was burgemeester Sipke Swierstra. Er werden gedichten voorgedragen door leerlingen van o.b.s. De Viermaster. Sprekers waren Gerard Iwema met voordrachten van Henk Dol en Mary van Vliet.
Burgemeester Sipke Swierstra hield met veel bewogenheid een toespraak. Hij legde verbanden met schrijnende omstandigheden van de huidige vluchtelingen en de vluchtelingen van toen.
Universele grondwaarden
In zijn toespraak uitte de burgemeester zijn zorg dat vrede na 70 jaar nog altijd geen vanzelfsprekendheid is, en oorlog nog altijd aan de orde van de dag. Het thema van de herdenking van vorig jaar was, ‘wie de ogen sluit voor het verleden is blind voor de toekomst’. Dat thema heeft nog niet aan waarde ingeboet.
In de afgelopen week is Swierstra op bezoek geweest bij een 91-jarige inwoner van de gemeente. Al snel was het gesprek op de tweede Wereldoorlog gekomen, die hij ter plekke had meegemaakt. Emotioneel had hij over zijn bevriende buren verteld die door de Duitsers weggevoerd waren en niet meer terug waren gekeerd. Zijn verhaal bevestigde opnieuw tastbaar en indringend dat herdenken en lessen trekken uit de historie van groot belang is.
In artikel één van de grondwet staat, "iedereen is voor de wet gelijk". In de Nederlandse grondwet mag worden verwacht dat de waarden daarvan universeel zijn. Het afgelopen jaar heeft meer dan ooit bevestigd dat dit niet zo is. Via alle mogelijke media wordt bericht gegeven van de meest verschrikkelijke gevolgen van de oorlogen in de wereld, en in het bijzonder in het nabije Midden Oosten. Gevolgen die pijnlijk dichtbij komen. En waardoor ook de vrijheid in het relatieve veilige Nederland op de proef wordt gesteld. Op zo'n moment moet de vrijheid nog steviger worden omarmd. Het thema van dit jaar luidt dan ook, "De vrijheid omarmd".
Helder houden
Onze ouders hebben na de bevrijding heel stevig beseft dat die vrijheid echt omarmd moet worden. Want zo heeft Nederland met vele andere landen in de wereld afspraken gemaakt, en verdragen gesloten met daarin gelijksoortige waarden en normen als in onze nationale grondwet. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stamt uit 1950 en het Vluchtelingenverdrag van 1951.
Swierstra vroeg zich af of dat voldoende is. Want de vrijheid omarmen is niet altijd gemakkelijk. Door verleiding om de haat van de ander klakkeloos te beantwoorden, aan één kant van een gevecht gedrukt te worden, verruwen zoals je zelf juist nooit wilde verruwen, en haat die de vrije teugel krijgt. Sluipenderwijs wordt humaniteit en eendracht ingeruild voor wraaklust, polarisatie en geweld. En om dat te voorkomen zijn die afspraken en verdragen onverminderd van belang.
Evenals in de Tweede Wereldoorlog hebben we vandaag te maken met wrede en autoritaire groeperingen, aanslagen, martelingen, slavernij, massamoord en oorlogen. Van hen is 51% onder de achttien jaar. Het aantal mensen op de vlucht is sinds de Tweede Wereldoorlog voor het eerst weer boven de vijftig miljoen. Al die mensen hebben een andere achtergrond, komen uit andere landen, en vanuit een ander soort oorlogen dan de ontheemden van 70 jaar geleden”.
Maar ook al is de wereld veranderd, in essentie hebben de asielzoekers van vandaag veel overeenkomsten met de vluchtelingen van zeventig jaar geleden. In hun ellende, angst en onzekerheden. Maar ook in de wijze waarop de samenleving hen ontvangt of juist afwijst. In de Tweede Wereldoorlog stond ook niet iedereen klaar, ook niet in ons land, voor Joden en andere vervolgden.
Kernwaarden
Maar liefst driekwart van de Nederlanders vindt 4 mei belangrijk. Daarbij maken nieuws en actualiteiten dat velen het woord 'oorlog' in de eerste plaats associëren met Syrië, en zich zorgen maken over terrorisme en vluchtelingen. Maar ook vindt liefst 90% van de Nederlanders dat de slachtoffers die we herdenken uit de Tweede Wereldoorlog zijn gestorven zodat wij in vrede kunnen leven.
Toch wordt er getwijfeld dat de grondbeginselen uit de verdragen wel volledig gelden voor de ontheemden van vandaag, ondanks de overkomsten met de vluchtelingen van 70 jaar geleden. Want tussen vluchtelingen bevinden zich misschien wel vijanden. Moeten de grenzen niet volledig dicht. Onze cultuur en waarden zouden onder druk staan. En dan helpt het natuurlijk niet wanneer bondgenoten zich niet aan de afspraken houden of de persvrijheid beteugelen.
De invoeringsdata van wetten, zoals onze grondwet van 1848 en verdragen bepalen niet de principes die er aan ten grondslag liggen. Bepaalde gebeurtenissen mogen zich onder geen beding herhalen in de toekomst. Zoals het Jodendrama. Rechten van de mens kunnen niet verouderd zijn. Ze gelden voor iedereen en altijd. Het zijn onze morele kernwaarden.
Het openstaan voor andere culturen, het opnemen van vele vluchtelingen is, niet altijd eenvoudig, soms zelfs beangstigend. Maar laten wij die angst ombuigen naar terechte zorgen en daar zo goed mogelijk mee om gaan. We mogen ons vrij-zijn niet laten afbakenen door degenen die de vrijheid tarten. En laten we onze principes niet gelijk inruilen als ze daadwerkelijk zoals op dit moment worden getest.
Maar laten we wel steeds opnieuw nadenken over de wijze waarop we vrijheid zo goed mogelijk kunnen beschermen. Elke dag weer. Elk jaar weer. Het behoud van onze vrijheid ligt in het hooghouden van onze democratische rechtstaat. Juist als de vrijheid op de proef wordt gesteld moeten we haar nog steviger omarmen.
(Uit de toespraak van burgemeester Swierstra)
Eigenlijk zijn herdenkingen ook een soort bijhouden van de lessen. Toch zijn ze ook wel onthouden. Vluchtelingen van nu hebben in omgekeerde vluchtroute in Duitsland een heenkomen gevonden.
