HISTORISH ERFGOED - De Open Monumentendag stond in het teken van nieuw gebruik van oude gebouwen. De leus luidde, "Oud gebouw - nieuw gebruik". Lenze Tempel is zaterdag op vier locaties voor u op pad geweest om beelden te schieten.
Als eerste werd een bezoek gebracht aan de Nederlands Hervormde Kerk aan de J.G. Pinksterstraat. Dit kerkgebouw is gesticht in 1663 en in 1767 verder uitgebreid. Het kerkgebouw bestaat uit twee samengevoegde beuken onder een tongewelf met trekbalken. De 18e-eeuwse preekstoel, het doophek, de voorzangerlessenaar, het orgel, enkele banken en de koperen kroon uit 1786 zijn bezienswaardigheden. Het orgel in de kerk is rijk versierd.
Het oude carillon was in 2007 gedemonteerd en uit de toren gehaald. In 2008 is het nieuwe carillon in de Nederlands-hervormde Kerk officieel in gebruik genomen. Het nieuwe carillon omvat 49 klokken.
Ook de nabijgelegen begraafplaats is een plek met geschiedenis, met o.a. graven van personen die een rol hebben gespeeld tijdens de Veenkoloniale Zeevaart in de 19e eeuw.
Het gebouw wordt ingezet voor allerlei concerten, maar heeft zijn oude functie daarbij niet verloren.
Als tweede werd De Turfcentrale aangedaan, de latere EGD centrale. Sinds 1 juli vorig jaar is de oude EGD centrale omgetoverd tot een broedplaats voor kunstenaars. En er werd een kijkje genomen in de ateliers en de expositieruimtes. Er is een smederij in gevestigd waar regelmatig demonstraties worden gegeven.
Deze centrale is in 1900 en in 1901 gebouwd. Het is de eerste elektriciteitscentrale in de provincie Groningen. Als enige in Nederland werd deze centrale (aanvankelijk) gestookt met turf. Na het stopzetten van de elektriciteitsproductie is het gebouw nog lang gebruikt geweest als kantoor van de elektriciteitsmaatschappij. De centrale is gerestaureerd en in de voormalige machinehal zijn de ateliers en expositieruimtes ingericht. In het voormalige kantoor en in de hal zijn diverse motieven in Art Nouveau-stijl te bewonderen.
Het gebouw heeft de status als Rijksmonument en er mag met recht worden gezegd dat het een geheel nieuwe invulling heeft gekregen.
Uit 1909 stamt het nabijgelegen oude treinstation en is ook een Rijksmonument. Waarschijnlijk is het gebouw naar een ontwerp van architect E. Cuypers neergezet. Het heeft deel uitgemaakt van de spoorlijn Zuidbroek-Stadskanaal-Ter-Apel (rijksgrens), dat in 1910 werd geopend. Deze spoorlijn was aangelegd om vanaf Zwolle via Ommen, Coevorden, Stadskanaal en Zuidbroek een doorgaande verbinding met Delfzijl tot stand te brengen. Het perron werd in 1930 voorzien van een overkapping.
Eigenlijk heeft het station een nieuwe invulling gekregen van verder terug in de tijd. Het pand is nu in gebruik bij de museumspoorlijn S·T·A·R. De Museumspoorlijn S·T·A·R rijdt sinds 1994 met een historische stoomtrein tussen Veendam en Musselkanaal. Met de stoomtrein kan men een retourtje maken. Het is met een lengte van 26 kilometer het langste museumspoorlijn van Nederland. De wachtkamer is in oude luister hersteld.
De S·T·A·R (Stichting Stadskanaal Rail) werd in 1992 opgericht met als doel de spoorlijn te behouden als industrieel monument van de Veenkoloniën. Tussen Veendam en Musselkanaal is de spoorlijn een restant van het netwerk van de NOLS (Noord Ooster Locaal Spoorweg) en de historische STAR dat in het begin van de vorige eeuw werd aangelegd.
De voormalige Jonkerloods was niet in het programma opgenomen. Toch was het voormalige overslagcomplex tijdens een rondwandeling te bezichtigen. De werkzaamheden waren zodanig afgerond dat dit mogelijk was.
In 1909 starte Jurjen Jonker een transportbedrijf in Veendam. In 1935 werd begonnen met het overslaan van goederen op treinen. Voor dat doel was een grote hal met spooraansluiting gerealiseerd.
De voormalige loods heeft een transformatie ondergaan tot busstation, waarbij de bouwkundige basis behouden en geconserveerd is geleven. Wat voornamelijk de zijmuren en het dak betreft. Maar met recht een nieuwe bestemming voor een oud gebouw dat er prachtig uit is komen te zien. De naam Jonker is behouden gebleven.
Aanstaande donderdagmiddag wordt het nieuwe busstation geopend en krijgt het gebouw een nieuw gebruik.
Voor meer foto's, zie ons fotoalbum.
